Eeuwigheidswaarde

Het boek valt open op de juiste bladzijde dankzij mijn prachtige Sri Lankaanse boekenlegger, ooit van dochterlief gekregen. Net op het punt dat het antwoord geeft op de vraag hoe Etty er toe gekomen was te handelen zoals ze deed. Niet onder te duiken of te vluchten maar ten einde lijdzaam haar noodlot tegemoet te treden. Aan het begin van de biografie over Etty Hillesum was het al een gespreksonderwerp geweest. Hoe kom je er toe om te denken dat in jouw plaats iemand anders zal moeten gaan. Is dat maatschappelijke betrokkenheid op hoog niveau, grenzeloze naastenliefde, wat maakt dat een dergelijke keuze gemaakt wordt.

Een passage van Judith Koelemeijer geeft het antwoord. Er wordt beschreven hoe Etty’s vriend en behandelaar Julius Spier boos werd, toen een gezelschap alle Duitsers over een kam scheerde en hij vroeg hen woedend of alle Duitsers misdadigers waren. Hij leerde haar niet-haten als het enige antwoord op de haat. Deze houding van verzoening en aanvaarding was de bron voor de grote aantrekkingskracht van Spier. Het maakte diepe indruk op Etty. Een activiste was ze nooit geweest. Liever stond ze beschouwend en denkend aan de zijlijn. De taal hielp haar een antwoord te vinden en geestelijke weerstand te bieden. In Spier vond ze een medestander. Boeiend is het om haar ontwikkelingen te volgen. Stof tot nadenken te over.

Ook het boek van Philip Huff geeft voortdurend gespreksstof. Juist door samen een boek te lezen en het te toetsen aan elkaars beleving wordt er een extra dimensie aangegeven. Ik ben dan ook benieuwd naar de bijeenkomst van onze boekenbabbel, die a.s donderdag bij elkaar komt en die ik via zoom mee kan maken. Ervaringen van anderen om er wijzer uit te komen, we kunnen niet zonder.

Op Facebook zie ik een open brief aan iemand. De belangstelling wordt getrokken door het onderwerp. Er staat een muurschildering van Banksy bij die ineens verschenen was op een van de afgebrokkelde muren van het Oekraïense stadje Borodjanka. Een klein jongetje vloerde een volwassen man tijdens een robbertje judo. Banksy was here. Het beeld vertelde alles, woorden waren overbodig. Het kleine overwint het grote.

De briefschrijver, Niels Roelen, verhaalt hoe zijn mening over kunst door het leven heen gewijzigd is. ‘Juist waar de vrijheid in gevaar is, is de kunst echt. Het is een uiting van verlangen, hoop en wanhoop. De muurschilderingen in Borodjanka, voor Rusland entarte kunst die vernietigd moet worden, zijn hier een voorbeeld van’. De brief wordt geschreven aan ene Joyce Roodnat, die kennelijk haar gram had geuit over de klimaatactivisten en hun acties. Hij besluit de brief met deze veelzeggende opvatting. ‘Het offensief van klimaatactivisten tegen de kunst is, net als Poetins invasie van de Oekraïne, een misrekening. Een aanval op de verkeerde vijand met desastreuze gevolgen’. Het volgt mijn hart. Ik begrijp de aandacht die men zo hoopt op te doen, maar waarom de schone kunsten. Ook al was Banksy de eerste die demonstratief zijn eigen kunstwerk vernietigde op een veiling. Kunst is vergankelijk. Nooit werd het duidelijker uitgedrukt. Zijn statement snijdt hout omdat het de vernietiging van zijn eigen werk betrof en van niemand anders.

De impressie van het kleine jongetje en de grote man blijft staan zolang de muur blijft staan. Het zal troost, hoop en verlangen bieden aan veel harten. Dat neemt niemand je af. Wat ooit is meegenomen in de beleving draagt eeuwig bij, nou ja, in ieder geval totdat je er zelf niet meer bent, maar misschien is het dan al gedeeld met iemand anders, of op papier gezet, zoals Etty haar dagboek en haar ervaringen, gedachten en gewaarwordingen en heeft het daarmee eeuwigheidswaarde.