Het is lente. Dat betekent dat de spreekwoordelijke mattenkloppers te voorschijn worden getrokken en elk hoekje en gaatje in het huis onder handen wordt genomen. Ik was na het ruimen op de tuin in de slaapkamer beland. Dat hield in dat de kledingkast een metamorfose moest krijgen van donker winter naar luchtig zomer. Twee hopen maken. Een om uit te zoeken, daarvoor werd de inhoud van de kast geleegd en een stapel voor de kringloop. In de lege kast de goedgekeurde setjes.

Onder het sorteren dwaalde mijn gedachten af naar Homburgvriendin. Wie wilde mocht vanmiddag afscheid nemen van haar. Ik had me voorgenomen te gaan. Ik had haar al jaren te weinig gezien. Mijn herinneringen gingen terug naar de tijd dat we de vakanties deelden en elkaar zagen op verjaardagen, op feesten en partijen. Een aantal jaren kwam ze trouw op mijn verjaardag aan getuft in haar autootje om een cadeau te brengen, samen met vriendin. Ik was bij haar inzegening als predikant en bij haar huwelijk. Zo gaat dat. We liepen een periode lang intensief met elkaar op, om elkaar ook weer een tijd uit het oog te verliezen.  Maar als we elkaar tegenkwamen, was er altijd die klik. Woordeloos gevoel van saamhorigheid. De laatste keer in de laatste maand van vorig jaar.

Toen de oude in het ziekenhuis lag vertelde hij dat ze een afdeling lager was opgenomen. Dus ging ik langs na mijn bezoek aan hem. Daar zat ze in bed. Sondevoeding, infuus, warme glimlach van oor tot oor. Ze vertelde wat het betekende, deze ziekte. Ze kon niet normaal lekker eten en drinken. Dat dempte de feestvreugde. Het belemmerde samen met het gebrek aan energie het leven. Daar had ze nog zoveel van. Dat gaf haar wel de kracht om buiten de pijn om nog zoveel mogelijk te delen met haar kinderen en vrouw,  vriendinnen en vrienden. Haar glas was, ondanks de misère, nog steeds half vol. Hoeveel moed valt er uit te putten voor de omgeving. Ik bewonder haar zeer.

Die weken in Homburg in de jaren tachtig waren hilarisch. Veel mensen, vrienden, familie, vrienden van vrienden, bekenden, alles mocht langskomen en blijven slapen. Er werden staaltjes drama weggegeven. De ‘Erlkönig’ werd nagespeeld op de oude ribfluwelen bank en doorgaans vielen we slap van het lachen om of doken, roezig van de wijn, ten leste het bed in om een gat in de dag te slapen. Er waren kinderloze weken, waar ik geen deel van uit maakte en kinderweken, waar iedereen die kinderen had, welkom was. Naast het dollen, waren er grote picknicken in het veld beneden of in de boomgaard naast het huis, kampvuren op het veld. We genoten van de ondergaande zon op de top van de heuvel en maakten lange wandelingen dwars door de weilanden over de heuvels, doordrenkt met diepgaande gedachten over de zin van het leven zelf.

Homburg stond voor alles wat er aan aan jeugdig verlangen was, de intensiteit waarmee het leven gedronken werd, de liefde voor elkaar en de wil om er iets van te maken. Homburg inspireerde en vormde als je er open voor stond. Daar waren de eerste ontluikende kiemen ontstaan om de natuur tot in haar vezels te begrijpen. Ook de humor leidde een volstrekt eigen leven. Als de kinderweek de tweede week was, had je even tijd nodig om op hetzelfde niveau te komen. De kwinkslagen vlogen in een vrije val over de tafel. Het leven werd gevierd. Zo wil ik mijn memento voeden, met die beelden op het netvlies en ik besluit om alleen naar het grote afscheid te gaan.

Het is lente. De natuur barst open en geeft een podium aan Pasen dat de moeite waard is. Ze wordt omlijst met jong leven, ontluikend groen, warme zonnegloed en schaaft de somberheid van het oude en koude naar nieuwe hoop, geeft bedding aan een nieuwe energie. Vriendin heeft haar gehavende mantel aan de wilgen gehangen en vliegt vederlicht en in vertrouwen voort. Wat rest is liefdevolle gedachtenis.

Nu Jut de Hut bijna wordt afgeleverd, moeten we nog even los op de stek waar ze uiteindelijk komt. Als ik het pad afloop langs de tuinen met groene aanwas, veelbelovende bloesem en de spiegelende sloot ligt er over alles een waas van diepe rust. Het is maar schijn. Als je stilstaat en luistert is ook op dit vroege tijdstip voldoende leven in de tuinen, hoor ik de bosmaaier brullen met gierende uithalen, zijn mensen al gieters water aan het putten uit de sloot. Op de knieën, gieters erin en, met in iedere hand een, terug naar de tuin, het langzame leven. De bijenkasten staan er vitaal bij. De volkeren zoemen er omheen, dat het een lieve lust is. Geen jong leven in het water, wel drie woerden.

In de verte zie ik bedrijvigheid rond de tuin. Het beeld wordt in mijn hoofd gevisualiseerd tot broer, maar als ik dichterbij kom, zie ik dat het mijn lieve gespierde aangetrouwde neef is. Het zweet parelt op zijn voorhoofd. Kleine glansbelletjes. Hij trekt zijn hele ziel en zaligheid uit de kast om de composthoop, ooit de broedplaats van de ringslang, te slechten. Ik heb ongelooflijke bewondering voor de liefde waarmee hij voor mij het pad bereidt om straks heerlijk te kunnen genieten. Zo’n groot hart, die gouden neef. Onbetaalbaar. Even later fietsen broer en schoonzus aan. Ze gaan onmiddellijk aan de slag.

Schoonzus en ik storten ons op de enorme berg met takken en knippen ze zodanig dat ze hakselfähig zijn. De knoesten eruit, de zijtakken eraf. Lange mooie rechte stokken. De krulwilg laat zich niet leiden. Grillig verzet ze zich tegen alles wat recht is. De oude komt even kijken en gaat als de bliksem in zijn tuin aan de slag. In de middag komt de hakselaar.

Af en toe houden we een werkoverleg annex drinkpauze. Als de tuin ineens meters groter lijkt, omdat de berg weg is en er alleen nog twee kromme wilgen en een paadje staan, zit neef zijn taak erop voor vandaag. De sportschool is niet meer nodig. Zijn eerste work-out is gedaan. Terug naar het thuisfront, die hem iedere keer liefdevol afstaat.

Broerlief heeft de plek waar Jut moet komen, al netjes uitgelijnd en geëgaliseerd. Druif en roos hebben het veld moeten ruimen. Ineens ontdek ik ook dat hibiscus verdwenen is, maar die stond al op een verkeerd plek. Tussen het gras zet tuin spontane lijnen uit met vergeet-me-niet, met de jonge vingerhoed-rozetten en het leverkruid en ik neem me voor om straks beter naar haar wensen te luisteren. Waar plant is, moet tuin komen en geen gazon, zoiets. Schoonzus en ik knippen ons de blaren op de handen en broerlief werkt als een kabouter in de nacht. Iedere keer als ik me omdraai is er weer een klus geklaard. Het lijstje zit in zijn hoofd en één voor één vinkt hij het resultaat af. Alweer het tweede huis door broer, die er voor gezorgd heeft dat deze plek hier een paradijselijk onderkomen is geworden. Dat is zijn onvoorstelbaar kracht. De zingeving aan het bestaan voor anderen kunnen bewerkstelligen in alle bescheidenheid.

De takken voor de verhakselaar stapelen zich op.  Als het blauwe monster arriveert met zijn oorverdovende gebrul, voer ik voorzichtig de takken in. ‘Moord in de hakselaar’, denk ik als het al het hout opvreet en uitspuugt in kleine snippers. Buurman achter komt helpen. De oude begrijpt dat hij eerst kort moet maken met wat er bij hem aan snoeihout ligt. Met oranje helm en oordoppen voer ik het hongerdier en denk er niet bij, want anders zou ik stoppen om het stof en het lawaai. De klus moet geklaard, bij mij en bij de oude.

Om half acht is het welletjes. Thuis op de bank slaat de ouderdom in alle hevigheid toe. De bejaarde spieren protesteren, de huid gloeit. Moe maar voldaan en tevreden leun ik achterover. Arbeid adelt

De beloofde warmte zorgt voor verkeersdrukte op de weg. De zomer is in de bol geslagen en half Nederland is op pad. Ik wil naar vriendin, die letterlijk onthand is, door de val van de trap vorige week. Een pols in het gips en een elleboog in een stevig verband en een Arm Sling, omdat grote pinnen de boel bij elkaar houden. Ze wonen nog in de schuur, maar trekken zo weer in het verbouwde huis. Ik kijk mijn ogen uit. Wat een heerlijke plek is het geworden. Het is ruim en licht en overal zijn er zichtlijnen naar buiten. We gaan wandelen terwijl een buuf de tuin wiedt en genieten van ons samenzijn, de verhalen en de geweldige natuur. Er is zoveel te zien.

De sloot viert feest met haar eigen confetti en het zonnelicht als feestverlichting er door heen. Ik bewonder de kleuren, die niet kwistig rond gestrooid zijn, maar met een kennersoog in harmonie elkaar volgen. Zo ook haar omlijsting. De gouden rietstengels, die zachtjes wuiven in de wind, de donkere, bijna dieppaarse grassen tussen het groen, die argeloos als plukken lijken rond gestrooid te zijn, het water dat de strakblauwe lucht reflecteert  en de statige oer-Hollandse molen. Overal staat bloeiend koolzaad en fluitenkruid en de silhouetten van de bomen vervolmaken het beeld.

Als je goed oplet, schieten er kleine mezen en vinken en heggemussen weg in de grote heg aan de weg en hippen er konijnen naarstig naar hun veilige stek. Het nest van de buizerd, hoog in de boom, wacht geduldig, tot de jacht is afgelopen.

Als er een fietster schreeuwt aan de kant te gaan, weet ik dat ik de bel niet gehoord hebt en dat maakt dat zo’n halve dove een gevaar op de weg kan zijn. Of ligt het aan de racende fietste zelf, die vergeet om het prachtige plaatje in te drinken, waarin ze zo naarstig van A naar B moet. De meerkoet waarschuwt zijn vrouw op het nest met een hoge doordringende staccato roep. We keren om en wandelen het schilderij weer uit. Thuis met een glas water en de buuf horen we, met een onvervalst Gelderse tongval, het gruwelijke verhaal van een ongeluk van haar beide zonen 25 jaar geleden. Ze overleefden, maar raakten beide zwaar gewond. Hier sprak een moederhart en raakte het onze aan.

.

Het gezicht van vriendin tekende vermoeidheid en sommeerde haar naar bed, terwijl ik de grote bossen bloemen ging lezen en uitdunnen, alles wat verdord was en oud mocht er uit. Toen ik klaar was stonden er weer twee prachtige bossen op de piano en een biedermeiertje naast het bed. De ogen waren dichtgevallen. Tijd om te gaan. Thuis wachtte een ander kleurrijk plaatje. In een opwelling had ik in de vroege ochtend de kast wat rigoureus leeg getrokken om zo de zomer van de winter te scheiden. Lente in het hart brengt lente in het hoofd en een volksverhuizing in de kamer.

‘Morgen’ , beloof ik mezelf, ‘Morgen pak ik het aan’. Pluis rolt heen en weer over het warme beton van het balkon en schuurt en schurkt haar genoegen. Het kan niet warm genoeg zijn. Ik nestel me in de bank en krijg een foto van de mooie herboren bossen opfleurders opgestuurd door een herboren vriendin. ‘Oefeningen gedaan en nagenieten van de namiddag in de late zomerzon’. Echte vriendinnen dus. Twee zielen en een gedachte.

Elke donderdag zag ik ze al van verre komen. Hij stiefelde en zij waggelde.Het stiefelen werd veroorzaakt omdat hij in de loop der jaren steeds verder met zijn hoofd tussen zijn schouders was gedoken en zijn buikje wat naar voren helde. Het waggelen en schommelen van haar werd veroorzaakt doordat het leek of het kleine koppie op een tonnetje rond stond, waardoor haar omvang grotesk werd in de verhoudingen. Ze had een rollator om te voorkomen dat ze vallen zou en zuurstof om vooruit te komen. Beiden hadden ze ooit duizenden kinderen de weg naar de wijsheid en het leven gewezen.

Hij ging direct aan de slag en maakte heel veel grappen binnensmonds met een kwinkslag naar haar toe. Zij bezag het slagveld aan noeste arbeid terwijl haar armen rusten op het apparaat, waar ze straks drie keer tien keer aan zou trekken. De zuurstof staat in een zwarte tas binnen handbereik. Boven de vollemaanswangen volgen twee pientere heldere ogen de verrichtingen van de anderen. Ze heeft zich in haar roze wijde en lange t-shirt tot op haar knieën gehuld, daaronder prijken de wijde enkellange pijpen van een rode katoenen broek. Haar kleine hoofd wordt omlijst door wit , zijdezacht en sluik haar. Vanaf het begin is ze het Piggelmeevrouwtje, maar dan oneindig veel aardiger en is hij met baard en goedlachse blik achter de bril de allervriendelijkste Piggelmee zelf.

Ze houden van elkaar. Ze schreeuwen het niet van de daken, maar het staat in de blikken geschreven die ze elkaar toewerpen. Hij legt af en toe een hand op haar schouder of streelt de bleke huid. Zij trekt een brede glimlach bij zijn inspanningen op de loopband en volgt hem met haar ogen, waar hij ook maar gaat of staat.

‘Mevrouw de H is overleden’, fluistert de Fysio tegen de oude man die zuchtend en hijgend zijn kilometers wegtrapt. Zijn toupet verschuift ervan. ‘Godsamme’, zegt hij en is merkbaar verbouwereerd. ‘Hoe is dat nou toch mogelijk’. ‘In haar slaap in alle rust overleden’ zegt ze er ter geruststelling achteraan.

Ik ben ook aan het trappen met een helling als moeilijkheidsgraad en zie het Piggelmeevrouwtje toch heel duidelijk op haar plek aan het apparaat zitten. Ze neemt vergenoegd de situatie in ogenschouw, ik trap stug verder. Een beetje harder dan normaal totdat ik moe een tandje lager ga. Mevrouw de H, ze is er niet meer. Ongelofelijk. We hadden vorige week nog een verhandeling gehouden over de zuurstof als handtas en de rollator als een verlichting en daardoor de verlossing.  Onmiddellijk stiefelt hij in mijn gedachten alleen verder. Wezenloos en hopeloos. Sommige mensen moeten niet uit elkaar geplukt worden. Vandaag wordt ze een piepklein kerkje uitgedragen, waar ze altijd jubeltonen uit de pijpen van het orgel had getoverd. Er schuilen onvermoede krachten in een oude vrouw, die aan de buitenkant niet te zien zijn Heeft Pierlala die nacht het ventiel ontdekt en stiekem alle zuurstof van jaren laten ontsnappen, zodat ze zachtjes leeg liep.

Vindt hij nog wel de zin van het leven nu zijn stut en toeverlaat is weggevallen. Zij redt zich wel temidden van die andere gewichtloze engelen, maar hij moet hier zijn weg weer zien te vinden in een wereld die hem zwaarder toe zal schijnen dan ooit tevoren, nu zij voorgoed is weggevlogen. Deze lieve zachtaardige Piggelmee zonder zijn vrouw is schier ondenkbaar. Hij zal haar zoeken achter elke handeling, in elk gebaar, achter elke blik tot ook hij vervaagt en oplost van de ene op de andere dag, maar beiden voor eeuwig aanwezig zijn in die kleine afgebakende ruimte. Hij op de fiets, in een circuitje, op de loopband, grappend en grollend in doorzichtige bescheidenheid en zij, rood en roze, op het apparaat. Ze knikt me toe en glimlacht mild.

In de bus dacht ik nog zeeën van tijd te hebben, maar toen vriendinlief appte dat ze op de fiets gesprongen was, kwam ik pas op het idee om een en ander te checken. Daarna was het afgelopen met de rust. Ik was al ruim een kwartier de stations traverse aan het overbruggen en er was nog een hele lange Oude gracht te gaan. De kuierlatten aanspannen en de pas erin gooien, werd het devies.

Onderweg was er zoveel te zien. Ik had mijn jas uitgelaten en liep nu te zomers te midden van de dikke duffels en hier en daar een voorzichtig ontblote onderarm door de massa heen, sneed af bij de Mariaplaats door de hofjes te nemen en kwam via de Springweg halverwege op Swaakhoogte bij de Gracht uit. Ik prees mijn jasloze inval, omdat het zweet me op de rug stond en was blij toen de eerste huizen van de Twijnstraat in zicht kwamen.

Gauw het Louis Hartlooper in en direct daalde de hartslag, bij het zien van vriendin recht tegenover de deur in een oase van rust. Adem in, adem uit. Waar was de rest van de tijd gebleven. Nog een minuut te gaan, we konden nog snel een drankje, lees spa rood, mee grissen en naar boven. We nestelden ons in de filmzaal in het pluche. Het was wonderbaarlijk ‘ druk’ voor een vroege middagvoorstelling. God Only Knows draaide, een Nederlandse film van Mijke de Jong met de karaktervolle koppen van Monic Hendrickx, Elsie de Brauw en Marcel Musters als invulling voor de twee zussen en een broer, die last heeft van wisselende stemmingen.

De opening doet het ergste vermoeden, maar niets is minder waar. De dramatische aanzet begint met het doordringende ‘Erbarme dich’ van Bach, waarbij de prachtige klanken zich verweven met het verdriet, de onmacht en de angsten van de broer. De entourage is perfect. Het oude huis in deplorabele staat, de lambrizering, de kale tafel, de houten trap, de wonderlijke kelder, alles ademt een ver en voorbij verleden.

Dan trekt zich in een notendop heel het leven langs, leer je alle structuren doorzien van communicatie en het gebrek eraan en zie je wat emoties doen en hoe onze tekortkomingen in stand gehouden worden door onszelf en de manier waarop we ons opstellen tegenover de ander. Een openbaring, die wat vergt en waar nog lang op te teren valt.

We tafelen na in het gezellige café van het filmhuis en stukje bij beetje ontrafelen we onze ontdekkingen en breien er een oordeel van, vooral gevuld met superlatieven. Wat een hoogstandje van melodrama, intens ingeleefde rollen, uiterste krachtmetingen van emoties. Alles komt langs. Het is een rollercoaster, een perpetuum mobile en daarmee het intense leven zelf. Herkenbaar, te vereenzelvigen en alle radars onlosmakelijk verbonden. Met de wijn komen de bitterballen, vegetarische en gewone, en de ober lacht de realiteit weer terug. Als er daarna een vloed aan excentrieke dames en heren van betrekkelijk hoge leeftijd aanschuiven en de ruimte vullen, zijn we benieuwd naar welke film zij zijn geweest. Er blijkt elke woensdag een sneak preview te zijn. We zijn verbaasd over deze ondernemingsgeest. Het concept is de garantie voor een bord vol onverwachte wendingen. Het voorland huivert langs mijn vel.

We nemen hartverwarmend afscheid en nu mag tijd uitwaaieren. In de Grachtengalerie is een tentoonstelling van ‘ In de wolken’. Treffend past het bij mijn geestesgesteldheid. De luchten van Cees Vegh vallen uiteen in een prachtig rood, oranje, violet, warm geel of blekig blauw. De miniatuur schilderijen in de oude sigarendozen van Esther van der Eerden met de alleszeggende titel ‘Memories in a Box’ zijn prachtig en smeden de middag tot een geheel.

Met de Muslukt-mussen van Leny en Leo in goud als laatste op mijn netvlies vervolg ik mijn pad. De notendop, de schoonheid en de vrouw ineen. Terwijl het zachtjes begint te regenen, dwaal ik boven de treinen op weg naar huis naarstig mijn veilige bushaven binnen.

Voor het eerst sinds jaren liep ik dit ziekenhuis niet in voor een onderzoek, een bezoek aan de arts of de röntgen, maar kwam ik solliciteren voor een vrijwilligersfunctie. Het ziekenhuis is tegenwoordig zo groot dat de mevrouw van de receptie de personen niet meer bij naam kent. Ze vroeg naar een nummer. Ik had geen idee, dacht ik. Achteraf bleek dat een telefoonnummer te zijn. Dat had ze er niet bijgezegd. Ik voelde me even dat kleine pindakaasmeisje van de reclame, die de woorden van haar trainer letterlijk opneemt en mompelt: ‘Je zei -Jongens-‘ toen ze als enige niet met de groep mee was gaan schuilen voor de regen. ‘Je zei nummer en niet telefoonnummer’ dacht ik, maar zei het niet. De vrouw keek me namelijk vanonder een opgetrokken wenkbrauw een tikje wrevelig aan, toen het kwartje pas later viel en ze het nummer via de computer had opgespoord.

We moesten een trap op. Kalm blijven ademhalen nam ik me voor. Zou zo’n longaandoening een belemmering kunnen zijn. Er was een koffieautomaat zonder de gebruikelijke cappuccino. Sommige dingen verbazen me in ziekenhuizen. Net als het oude toilet, te klein en te ongemakkelijk, in dat andere ziekenhuis gisteren, waar ik was om vriendin te bezoeken. Geen idee dat het halve ziekenhuis op vrijwilligers draait tegenwoordig, ze maken wel een belangrijk deel van het geheel uit. Een en ander werd er aan verwachtingen uitgelegd.

Naast de zorg waren er een aantal verplichtingen die me weer een beetje terug voerden naar de jaren zeventig. Mijn eerste optreden als verpleegkundige in het AZL. Zuster Berkhout, die mijn weerbarstige piekharen glad probeerde te strijken en ons terug stuurde omdat we, door de warmte, de panty’s in de ban hadden gedaan. De uniformen konden we ons aan laten meten. Ze kwamen krakend vers en sneeuwwit uit de verpakking rollen. Hier was het probleem van al dan niet bloot been vernuftig opgelost door een broek met jasje als uniform voor te schrijven. Het haar mocht nog steeds niet vrijelijk rond slierten. Geen sieraden en geen nagellak. De geur van kamfer drong zich op.

Er kan straks Aladin gespeeld worden met de toegangssleutel in de vorm van een plastic kaart aan een koord: ‘Sesam open U’.  Alle deuren achter de openbare ruimtes zijn dicht. Dat was nieuw. Ik voelde een lichte euforie toen ik de ingewijd werd in de structuur van het gebouw. Straks zou ik eigenhandig mijn patiënt-zijn ombuigen tot een nieuwe werkelijkheid. De andere kant van de medaille. ‘If you can’t beat them, eat them’. Het voelde goed, lichte spanning, het oude bekende terrein letterlijk en figuurlijk in een nieuw jasje, zonder de grote druk van de eindverantwoordelijkheid, al zal ik die altijd blijven voelen. Wat reiskostenvergoeding, gratis parkeren en een feest eens per jaar. Dat alles om de het lijden van anderen een ochtend in de week te mogen verzachten. De afdeling oncologie opende haar deuren en het programma voor het waakmaatje zou zich vanzelf wijzen.

In al die jaren heb ik het ziekenhuis nooit helemaal los kunnen laten. Het paste me als een handschoen. Ik was volwassen geworden op deze voedingsbodem en dat schept een band voor het leven. Dat blijkt nu maar weer. Als een vis in het water, zegt men. Zo voel ik me en het zorgt er voor, dat er geen greintje aarzeling is. De wegen liggen open naar een nieuwe horizon.

Er staat in de nieuwe Flow van deze maand een zin die raakt, als je de woorden proeft en toelaat. Filosofe Christine Cayol zegt in een artikel over tijd: Chinezen gaan flexibel met hun tijd om en leggen zo min mogelijk vast. Alles verandert namelijk toch altijd en het leven heeft zijn eigen ritme.

                                                     .

Daar moest ik aan denken toen het nieuws over de Notre Dame binnenkwam. Mijn Franse schoonzoon schreef: ‘The heart of Paris is dying’. Dat de naam van de eeuwenoude kathedraal juist gekozen is, blijkt nu wel. De pijn is voelbaar tot in elke vezel bij ieder van ons. Het is ‘Onze Dame’, meer van de Parijzenaars, meer nog van alle Fransen, maar ook van ons. Ze is van iedereen, die de waarde van een erfgoed erkent en de historie van de cultuur een warm hart toe draagt. Miljoenen toeristen hebben voetje voor voetje voor,  in en om de Notre Dame geschuifeld om eigenhandig de verhalen terug te vinden van Quasimodo, om zich te vergapen aan de architectuur om de pracht en praal te aanschouwen van het rijke Roomse verleden en de cultuurschatten met eigen ogen te mogen aanschouwen. Gisteren vernielde een grote uitslaande brand een deel van het hart van haar aloude geschiedenis.

‘Alles verandert namelijk toch altijd’.

Ik denk terug aan de Twin Towers, die ik een jaar vóór de aanslag nog had bezocht en die nu, met alles en iedereen die het leven liet, slechts een herinnering is. Op die plek verrees, als een Phoenix uit de as, onder andere een monumentale Freedom Tower, het Tribute in Light en het nationale 11/9 Memorial And Museum ter nagedachtenis aan allen. De Twin Towers zijn een blijvend memento geworden.

‘Alles verandert’

Het leven zelf is zo. Door de loop der jaren zijn er allerlei dingen gebeurd. Waarheden zijn onderuit gekacheld en nieuwe werden geboren. Alles wat van waarde was, bleek niet bestand tegen de tand des tijds of werd mee gevlochten in een nieuw te bewandelen weg. Deel van het geheel.

‘Verander’

Het brengt nieuwe waarden met zich mee. Een aderlating als opmaat voor het herrijzen, het verbeteren, het vernieuwen met als troost de oude herinnering, die ook alleen maar in waarde stijgen zal. Is het een schrale troost? ‘As is verbrande turf’ luidt het spreekwoord en betekent zoveel als ‘De tijd valt niet terug te draaien’. Het is gebeurd. Nu moeten we er mee leven. Ook met de pijn in het hart, maar er volgt een oplossing. Die dient zich aan, omdat we geneigd zijn om in oplossingen te denken en anders komt er een monument, van waaruit een Phoenix  herrijzen kan. Als de tijd verbeidt zal het de verlossing blijken voor het verdriet, dat nu nog ontroostbaar lijkt.

Verander

Door niet op tijd te leven maar in de tijd krijgt de betekenis van de aard der dingen een extra dimensie. Voor mij is tijd niet langer iets wat ik moet inhalen of beheersen, maar ik mag nu onderdeel zijn van de tijd die alles heelt, omdat ze, na een schrijnende gebeurtenis, eerst verzacht en dan weer op zal bouwen. ‘Straks is alles maar herinnering’ zongen Ellie en Rikkert ooit. Het is aan de mens en het ritme van de tijd om daar een glorieuze draai aan te geven. Een, die nooit vergeten wordt.