Een reclame voor het leven

Daar rol ik warempel de wereld binnen van de Israëlische schrijver, Etgar Keret. Het staat garant voor een robbertje lering ende vermaak, filosofie en levenslessen van de bovenste plank. Een documentaire, die uitgezonden werd in het programma ‘ Het Uur van de Wolf’. Ademloos, met razendsnelle notities tussendoor, volg ik de kleine grote man met het sympathieke gezicht, zijn verhalende stem, de vrienden vol lof, zijn in beeld omgezette verhalen.

https://www.npostart.nl/het-uur-van-de-wolf/15-06-2017/VPWON_1246213

De wereld staat in dienst van de verbeelding, wordt er gezegd en niets is minder waar. Die verbeelding is hem met de paplepel ingegoten door zijn ouders. Zijn moeder had stellige uitspraken zoals: ‘Als het regent hoef je niet naar school, daar leer je niets wat de moeite waard is om nat te worden’. Waar andere kinderen op een sport gingen, gingen zij naar het strand met een bal en zonder de regels. Die mochten ze naar eigen believen bepalen. De vrijheid van het individu. Een loffelijk streven. Van jongsaf werden hem zelfverzonnen verhalen verteld voor het slapen gaan. Zijn vader hele ruige, over prostituees en de maffia, waarbij het vijfjarige kind een aangepaste verklaring voor de betekenis ervan kreeg. Niet bezijden de waarheid, maar met een positievere benadering van de realiteit. Zijn moeder had een veel romantischer kijk op de wereld.

De zelfmoord van een van zijn beste vrienden in een onbewaakt ogenblik in de computerkamer van het leger, waar hij hem bij terugkomst van even weggeweest vond, maakte diepe indruk. Toen hij later in dezelfde ruimte gestationeerd werd, schreef hij zijn eerste verhaal. Hij draaide het uit en liet het enthousiast aan zijn broer lezen, terwijl ze diens hond uitlieten. De broer knikte goedkeurend, toen hij het uit had, vroeg of hij nog een uitdraai kon maken en op de bevestiging daarvan raapte hij met het papier de behoefte van zijn hond op en wierp het in de container. Dat kantelde zijn denken. Ineens realiseerde hij zich, dat je je gevoel en je gedachten over kon brengen op andere mensen, die dat aanhoorden, opnamen, en er mee aan de slag gingen. Daardoor werd Etgar Keret gewaar van wat schrijven inhield.

De verhalen in zijn hoofd komen op het moment, dat er iets gebeurt in het leven van alle dag, wat een heftige emotie oproept en waarbij je niet kan uitleggen, wát precies die emotie oproept. Ter illustratie erbij het verhaal van de man, de koffie en de krant, wiens handelen hij zag als een metafoor voor zichzelf, onszelf, de mensheid. Hij had deze man gezien. En zag hem telkens weer die aandoenlijke herhaling van steeds weer dezelfde onhandigheid maken, zonder dat er iets veranderde aan de oorzaak. Het maakte hem aan het huilen, maar zijn vrouw, aan wie hij het vertelde, snapte niet waarom hij daar zo emotioneel van werd.

Het vertellen van verhalen geeft hem de structuur aan de wereld om hem heen. Hoe chaotischer en ingewikkelder het wordt, hoe sterker de behoefte er is om er een verhaal over te vertellen. Die verhalen vertellen altijd een twist, die hij aan de realiteit geeft. Later legt hij uit aan een vriend, dat de beeldende verhalen afgezwakte versies zijn van de echte waarheid, die ongeloofwaardiger zal schijnen. Dat hij ‘liegt’ op zo’n manier is opdat je de waarheid beter begrijpt, vertelt zijn uitgever, die ‘Leugenland’ een meesterlijk verhaal vindt: Een jongetje leert al vroeg dat een leugentje je behoorlijk uit de penarie kan helpen, als hij voor zijn moeder sigaretten moet halen, van de centen een ijsje koopt en de rest van het geld verstopt onder een steen. Tegen zijn moeder vertelt hij dat hij geslagen en beroofd is door een roodharige jongen. Hij groeit op tot een fantastisch grote leugenaar. Alles wat hem overkomt, wordt zogenaamd veroorzaakt door rampzalige gebeurtenissen. Als hij gaat geloven in zijn eigen leugens en onder de steen gaat kijken waar hij het geld van zijn moeder verstopt had, valt hij in een gat en komt uit in leugenland. Daar krijgt hij van een roodharige jongen een klap in zijn gezicht als vergelding onder de woorden ‘ Ik ben je eerste leugen’. Hij ziet een hond die hij zou hebben aangereden, zijn tante in een rolstoel. De moraal van het verhaal, liegen mag, maar dan vanuit een positieve benadering.

Het lijkt er op dat hij altijd in strijd is met de zinloosheid, die van zijn ouders, die van zijn eigen bestaan of die van de wereld om ons heen. Dat komt ook omdat de vriend die zelfmoord pleegde ooit hem had gevraagd om één goede reden te geven om in leven te blijven. Hij vond duizenden redenen in alles wat hij zag of wat op zijn pad kwam. Het fatum was dat dat besef pas kwam na de dood van zijn vriend. In alles steekt een verhaal. Het schrijven zelf geeft de zin aan zijn leven.

In zijn eigen woorden: Ik schrijf verhalen zodat mensen iets meer van elkaar gaan houden, mijn verhalen zijn een reclame voor ‘Het Leven’