En geeft er diepgang aan

Het boek ‘Hemelse mevrouw Frederike’ van Maaike Meijer is fascinerend door de herkenning. De ontwrichting door de tweede wereldoorlog weegt zwaar in het welgestelde gezin. Alle maatschappelijke normaliteiten zijn ineens niet gewoon meer. Men zit op elkaars lip en irritaties worden verpakt in onhebbelijkheden. De ouders naar elkaar toe, naar de kinderen toe. Het wordt uitgespeeld op het scherpst van de snede. Als de puber moet aanhoren hoe dik ze is, volgens moeder, die dat tegen vader zegt op de vraag of ze het kind niet beter kan kleden ‘want ze ziet er niet uit’, kerft dat letterlijk ‘een anorectisch zelfbeeld’ in haar ziel. Een waar ze nooit meer onderuit komt. Niet in die mate, maar met liefde, werd ik op een dieet gezet in de puberteit, maar de gevolgen waren hetzelfde. Ondanks dat iedereen bezwoer dat ik mager was in mijn beste jaren, lag er een omfloerst beeld, als een onscherpe foto, over mijn eigen waarneming, als ik in de spiegel keek. Een bewogen beeld zakt uit, zo ook die beleving. Het is nooit meer weggegaan. Zelfs nu, in vergelijk met al die andere vrouwen van mijn leeftijd, ervaar ik het zo. Een lastig gegeven, want het ontwricht voor een deel het zelfbeeld en daarmee ondermijnt het de eigenwaarde.

De maatschappelijke ontwrichting van nu, in tijden van corona, brengt in veel gevallen vergelijkbare situaties met zich mee. Mensen worden opstandig, zijn de lengte van het ongemak zat, voeren strijd tegen een nieuwe eenzaamheid. De puber uit het boek stort zich, onder de druk van de liefdeloosheid, op de gedichten van Gorter en Edgar Allen Poe en zoekt naar haar eigen stem daarin. Het zorgt ervoor dat ik ‘The Raven’ van Edgar Allan Poe lees en onder de indruk ben. Soms betreur ik het, dat ik niet meer klassieken kreeg voorgeschoteld vroeger. Ondanks de latere inhaalslag vallen er nog steeds hiaten in de kennis.

Gisteren bekeek ik een interview van deze schrijfster/dichter/ kunstenaar met H.A Gomperts, in de letteren van de VPRO uit 1981. Een frêle gestalte, een warrige haardos, een doorrookte stem. Het ongemak van het gesprek met de interviewer, die dwingend de antwoorden eist, die hij bedacht had, zo leek het. Die doorvraagt en doorzaagt. Ze leest twee van haar gedichten en moet water drinken tussendoor, omdat ze er kortademig van wordt. Het was geen soepel interview. Ik keek naar het meisje in dat oudere gezicht, de ogen groot en verwonderd in de terugblik naar het verleden. Ik las over haar bohèmien periode in ‘Jagtlust’ dat geboekstaafd werd door Annejet van der Zijl in 1998 en begreep, waarom ze zich terugtrok in Groningen, na haar financiële debacle. Naar verluidde, was ze niet gecharmeerd van het mysterie waarmee haar persoon omgeven werd. Het deed haar werk geen recht.

Nog belangrijker is haar jeugd, die haar persoonlijkheid heeft gevormd in een eeuwig durende zoektocht naar de ontberende aandacht en liefde in haar jeugd. In een van haar dagboekfragmenten is ze verliefd op een jongen die bij hen is ondergedoken en dan schrijft ze: (…)Ik vind het zo heerlijk om een gewoon klein kind bij hem te zijn, aan wie hij wondere verhalen vertelt. (…) Maar het is zo heerlijk warm in zijn arm, het is thuis.

Dat verlangen ruist door het hele boek en doet recht aan haar bestaan. Het onttrafelt haar leven in haar eigen woorden, in haar eigen taal en geeft er diepgang aan.