Filosoferen kun je leren

Op aanraden van bijna iedereen die de film ook gezien had, stapte ik vanmorgen in de wereld van Jan en Gedda. De film heet ‘De Beentjes van St Hildegard. Geen idee, maar het trok me niet eerder. Pas toen ik gisteren wat fragmenten zag van een man met Alzheimer dacht iik het volkomen verkeerd ingeschat te hebben. Nu ik het gezien heb, voelt het een beetje als een soort dubbel bedrog, of een absurde manier om onder een probleem uit te komen. Het is een benauwende wereld waar het echtpaar in leeft. De matriarchale controle is groot en de mannen laten het zich gebeuren, zonder ook maar een enkele tegenspraak. Met stijgende verbazing en ook met een deel ongeloof keek ik naar de beelden en filterde er de belangrijkste boodschappen uit. Ik zal de clou niet verklappen maar er is veel niet zoals je denkt dat het is. Komt het in de realiteit voor? Waarschijnlijk wel. Is er ooit eerder zo’n oplossing voor het probleem gevonden? Dat denk ik niet.

Ik werd door vriendinlief attent gemaakt op de serie ‘Wat zou jij doen’ op Zapp en wat de filosoof |Sabine Wassenberg ervan vond. Die geeft zelf filosofielessen op de basisscholen. Het werkte zo: Ze hebben een vraagstuk en de kinderen die meedoen laten hun gedachten gaan. Dan kom je tot hele verrassende wendingen. Op de site van Human staat: ‘Volwassenen moeten leren hun mond te houden’. Filosoferen met kinderen was ook bij mij in de groep een van mijn kringen. Het is geweldig om een stelling te poneren, heel vaak kwam die uit de kinderen zelf, danis het zaak als leerkracht achterover te leunen en de kinderen de vrijheid te geven. Kinderen, en vooral op zo’n jonge leeftijd als in mijn onderbouwgroep, denken ongelooflijk zuiver en worden niet gevoed door allerlei meningen, oordelen en schaamte. Ze geven heel puur hun gevoel weer. Als ze zo jong de ruimte daarvoor krijgen, zal hun zelfvertrouwen in het zich durven uiten alleen maar toe nemen.

Vroeger had men de uitdrukking: ‘Maak van je hart geen moordkuil’. Dat is precies wat filosofie kan geven. Hoe denk je, wat zijn je beweegredenen daartoe, Het draait niet zozeer om de conclusie, maar hoe je daartoe bent gekomen. Kinderen zijn hier ontvankelijk voor. Het waren heerlijke en leerzame kringen, vaak met verrassende conclusies. Niet zelden konden we er ook weer op doorborduren of konden ze, naar aanleiding van de vraag, daarna aan het werk om er handen en voeten aan te geven.

‘Niets is wat het lijkt’ was altijd een van mijn motto’s. Dat is geen achterdocht, maar een overtuiging. Een absolute waarheid bestaat niet. Ieder heeft een eigen waarheid, zoals ieder ook een eigen universum ervaart.

Ik ben het helemaal eens met de stelling ‘Volwassenen moeten eens vaker hun mond houden’. Wat had ik nu graag een groep gehad om een en ander te proberen. Maar er staan nog twee vorige seizoenen van deze Zapp-serie klaar, die ik ga kijken met de vertaalslag van Wassenberg voor de vraagstelling. In deze eerste aflevering luidde de laatste: -Zal ik verkering vragen aan een goede vriend-. Dat is een praktische vraagstelling. De filosofische zou bijvoorbeeld volgens haar kunnen zijn: -Wat is belangrijker in het leven: vriendschap of de kans dat je verkering krijgt? En waarom?- Dat maakt nou precies het verschil tussen redeneren en filosoferen. De vraagstelling is het belangrijkste en de vrijheid om zonder interpretatie van de leerkracht naar de gedachtengang van de kinderen te luisteren. Filosoferen kun je leren.