Daar bewust van te zijn

In een essay in Trouw van 20-03-2021 schrijft Arnon Grunberg over schaamte en beschamen. Dat laatste noemt hij een van de gruwelijkste én meest alledaagse wandaden. Het kwam langszij op twitter en houdt mijn gemoederen al een paar dagen stevig aan de kook. Niet uit woede, maar door overpeinzingen. Schaamte is mij eigenlijk met de paplepel ingegoten, als dikkertje, en bleef daarna diep geworteld zitten. Dat was een ingebeelde schaamte, want het hoefde helemaal niet. Dik zijn zat in die dagen in het verdomhoekje met de Twiggy’s om mij heen en het maakte dat ik in dat zelfde hoekje bleef zitten. Mijn schaamte maakte het onderwerp levensgroot. Is iemand iets aanpraten een gevalletje beschamen? Of is het weerbaar maken in gebreke gebleven. Zelfvertrouwen ligt er aan ten grondslag en in dit geval het ontbreken eraan.

Vroeger zei men: ‘Ik heb een brede rug’ en het gebaar dat daar bij hoorde was het wegvegen van een vermeend smetje op de schouder, of ze roemden hun ‘dikke huid’. Toch denk ik dat speldeprikken zelfs dwars door de breedste ruggen en het dikste vel prikken. Is zo’n zaadje eenmaal geplant, dan leidt het een volstrekt eigen leven. Niet zelden groeit en bloeit het tot een diepgewortelde onzekerheid en ondermijnt daarmee het zelfvertrouwen. Zo kan je iemand maken of breken en daarmee is het het meest gruwelijk wat je een ander aan kan doen. Aan de andere kant zijn we ons vaak niet bewust van wat de betekenis van iets is voor een ander. Een mening verkondigen, een oordeel vellen, een aanname uitspreken, iemand niet op het woord geloven of woorden in twijfel trekken zijn allemaal van die gelegenheden, die als voedingsbodem voor dat beschamen kunnen dienen. Van complimenten en genegenheid groeien we meters, van beschamen en vernederen brokkelen we af, ook al is die rug nog zo breed.

In het boek van Amy Tan ‘De vreugde en gelukclub’ geven Chinese moeders hun tradities, maar ook hun verbeelding door aan de dochters. Daar zitten emoties bij, geloof in de grote wereld buiten het leven hier, geesten en goden die hun wil opleggen, fabels en parabels. ‘De kleine An-Mei huilde, omdat haar moeder zou vertrekken de volgende dag. De moeder troostte haar met het volgende verhaal. Ze vroeg of ze de kleine schildpad wel eens had gezien in de vijver. An Mei knikte. De moeder vertelde dat die schildpad er al was toen zij een klein meisje was en dat ze een keer, toen ze erg verdrietig was, tranen met tuiten huilden. De schildpad kwam tevoorschijn, zwom naar haar toe en at vlug de tranen op. Daarna zei hij: Ik heb je tranen opgegeten en daarom ken ik je verdriet. Maar ik moet je waarschuwen. Als je huilt zal je leven altijd treurig zijn.Hij deed zijn bek open en er rolden parelwitte eieren uit. Ze braken open en er vlogen zeven vogels op. Ze begonnen te kwetteren en te zingen en ze zag aan de witte buiken dat het fluiteksters waren, Vogels van Vreugde. Toen ze er een probeerde te vangen, sloegen ze lachend met hun vleugels in haar gezicht en vlogen weg. De schildpad zei toen: ‘Nu zie je waarom het geen zin heeft om te huilen. Je tranen wassen je verdriet niet weg, maar voeden de vreugde van een ander. Daarom moet je leren je eigen tranen in te slikken’.

Elke volgende keer dat de dochter verdriet heeft en wil huilen zal ze zich deze woorden van de moeder herinneren. Huilen heeft een beladen betekenis gekregen. Het boek staat vol met dit soort overleveringen van raad en advies, die op eenzelfde manier zullen wortelen als het bij de moeders heeft gedaan.

Kinderen zijn kwetsbaar. Ze zijn argeloos, onbevangen en vrij en alles wat wij op hun lege bladzijden schrijven, zullen zij als waarheid omarmen en zal van invloed zijn voor nu, straks en later. Daar bewust van te zijn.

In 80 dagen de wereld rond:

Het recept uit Angola

2 koppen volkoren rijst. 2 koppen tomatensap. 2 koppen water
2 uien, in stukjes gesneden. 2 groene paprika’s, in stukjes gesneden
4 el arachide-olie. 1 el currypoeder. 1 tl zout. 1/4 tl peper. 3 gehakte tomaten
1/2 kop pindakaas. 2 rijpe maar stevige “gewone” bananen of 2 rijpe en zwarte plantains

Doe de volkoren rijst, de tomatensap en het water in een kookpan en breng ze op temperatuur.
Verlaag de temperatuur als het mengsel gaat koken en laat de rijst met het deksel op de pan gaar worden (zie de verpakking voor de juiste kooktijd). Verhit een paar eetlepels olie in een koekenpan en sauteer er de stukjes ui en paprika in tot de stukjes ui zacht zijn.
Voeg currypoeder, zout en peper toe aan het ui-paprikamengsel en meng ze ermee.
Voeg na 2 minuten 1/4 kop water, de tomaten en de pindakaas toe. Laat het geheel 5 minuten pruttelen. Pel de bananen en snijd ze in schijfjes van 1 à 1 1/2 cm breed. Verhit een paar eetlepels olie in een andere ruime koekenpan en sauteer er de schijfjes banaan aan beide kanten in tot ze licht goudkleurig zijn. Laat ze niet papperig worden.
Doe de rijst in een serveerschaal, schep er de uiensaus over en leg er de schijfjes banaan op.