Licht na de duisternis

Eindelijk weer eens een wakkere nacht, waar een goede maar korte slaap aan voorafging. Tijd voor het boek Winteren van Katherine May, waarin de schrijfster, anders dan ik verwachtte, ook de natuurkundige werking van de herfst 4e3en de winter op een biologische manier uit de doeken doet. Haar zoektocht maakt hink-stap-sprongen tussen wetenschap, historie, overlevering en riten. Het heerlijke verhaal van de hazelmuis in winterslaap blijft hangen. Ook de mare van Lucia, die letterlijk en figuurlijk verlichting bracht aan de verschoppelingen in de catacomben, geeft licht. De Zweedse Lucia in de kerk, maagdelijk wit, met de rode sjerp en de kaarsenkroon op haar hoofd, brengt mij hier, mijlen en tijden verder, dezelfde warme gloed en in vervoering. Het beeld zo overduidelijk aanwezig, als ze voortschrijdt.

Stonehenge, dat welhaast ontheiligde heiligdom, wordt door de beschrijving in het boek in mijn verbeelding gestapeld door enorme Reuzenhanden, dezelfde die onder het bed graaien om Jaap, die van de bonenstaak, te grijpen. Daar tussendoor dansen de druïden, die veel weg hebben van het exemplaar uit Asterix en Obelix. Ik weifel met haar mee als ze in de nachtelijke uren overspoeld wordt door gepieker en honderd gedachten de geest bestormen, tot ze de weg heeft gevonden om er een productieve tijdspanne van te maken en ze alles neerpent op het maagdelijke witte, ontvankelijke papier.

Eergisteren zond de NTR in Het Uur van de Wolf een documentaire uit door en over Heddy Honigmann, de filmmaker en regisseuse. Voordat deze film gemaakt zou worden, had ze geen flauw idee, waar ze zich als hoofdrolspeler daarin bevond. Langzaam werden alle herinneringen vervlochten met hernieuwde ontmoetingen. Ze reisde af naar Peru, naar het land waar ze was opgegroeid. Ontroerend om mensen te zien, die na decennia elkaar eindelijk weer in de armen konden sluiten. Ook de aanblik van het oude huis met het hofje met de lantaarnpaal in het midden, waar haar kindervoetstappen lagen, ontroerde zeer en brachten lieve vader/dochter momenten naar boven, terwijl ze de man lang heeft gezien als een liefdeloos persoon. Bij een oude jeugdvriend bleek, dat hij die kwaadaardige man als totaal anders had ervaren. Elke blik in het verleden is persoonlijk gekleurd.

In een van haar docu’s komt een jongetje voor, waaraan ze vraagt wat het leukste is, wat hij tot dan toe heeft meegemaakt. Hij haalde zijn schouders op. Of hij wel eens droomde? Hij schudde zijn hoofd. Wat hij verwachtte. Weer dat geschokschouder, maar meer nog zijn intens onpeilbare lege blik onderstreepte het afwezige verwachtingspatroon. Zonder doel zijn, zonder droom, zonder verlangen komt mij uitzichtloos voor. Geef dat kind de verwondering terug, de liefde voor het leven, de zin van de schoonheid der kleine dingen en daarom ook het zich veilig en geborgen voelen. Wie niet in staat is als de hazelmuis zijn eigen warme winterholletje te maken, diep weggedoken in de bol vochtig mos, schors en varen is prooi voor de boze buitenwereld. Het was een indringend portret dat Heddy van zichzelf onverbloemd neerzette, maar het allermooist vond ik het moment dat ze op een punt kwam, waarop ze haar vader met het concentratiekampverleden ineens begreep en hem ter plekke in gedachte omarmde, liefdevol en vergevingsgezind vielen alle vaders, die ze in haar herinneringen tegen was gekomen, samen. Een overbezorgde man die, in een alles verstikkende angst, zijn dochters beschermde door ze te harden in plaats van te liefkozen.

Fragment uit het boek: Met de winterzonnewende wordt een nieuw jaar geboren. De druïden houden een ceremonie, die alles wegwerpt wat de verschijning van het licht belemmert en gooien in de duisternis stukjes stof op de grond, waarmee ze de dingen aanduiden die hen hebben tegenhouden. Daarna wordt er met een vuursteen een enkele lamp aangestoken en naar. Het Oosten geheven, om een nieuwe cyclus te verwelkomen, die met de zomerzonnewende haar hoogtepunt zal bereiken.

Een mooie symboliek om in het reine te komen met dat wat was en klaar te zijn voor dat wat komen gaat. We stevenen af op de langste nacht in de wetenschap dat daarna de dagen weer gaan lengen. Licht na de duisternis.