De roerige jaren zeventig

‘De eeuw van mijn moeder’ een drama van Eric de Vroedt op NPO 3 speelt zich grotendeels af in mijn eeuw, realiseerde ik me ineens, toen ik twee afleveringen van dit indringende drama had gezien.

In een aantal uren trekt het leven van Winnie van Willigen voorbij en daarmee alle fasen uit mijn leven, die voor een deel herkenbaar zijn, behalve het trauma dat zij als jong meisje had opgelopen in een jappenkamp. Dat is bepalend geweest voor de toonzetting van haar leven, ook al had ze het diep weggestopt. Winnie en haar zussen slagen er meesterlijk in om de rauwe werkelijkheid weg te lachen en een feest te maken in de gewenste hiaten van hun herinnering. Wat je niet noemt bestaat niet.

Winnie herhaalt constant, als hoogste goed ‘het op de toekomst gericht zijn’. De zoon is nieuwsgierig naar de werkelijkheid en graaft de wortels van haar getraumatiseerd verleden bloot. Stukje bij beetje wordt er aan de mise en scène geknaagd, tot de dunne schil valt, net als die van de aardappel die haar moeder moet leren schillen bij aankomst in Nederland, waarna het ware gezicht achter het masker tevoorschijn komt.

Heerlijk om weer eens een echt stuk toneel te zien, al is het op de beeldbuis. Altijd weer koester ik het spel van de ingenieuze oplossingen om tijd naar de hand te zetten, overgangen soepel te laten verlopen, de omgang met de emoties, en het samenspel. Zoveel bewondering voor de acteurs, het decor, het oproepen van de gewenste impressie. De regisseur die samen met de acteurs tot een bondigheid komt, 75 jaar in een grote notendop.

De adat om alles weg te lachen en de sfeer ‘gezellig’ te houden is enerzijds zo begrijpelijk. Waarom duiken in wat achter je ligt, dat heftige verleden. Problemen wegwuiven is zoveel makkelijker dan de confrontatie aangaan. Maar het bloed kruipt waar het niet gaan kan dus vindt het een weg bij een volgende generatie. Als eenmaal alle verwijten uitgesproken zijn, kan er gezocht worden naar een bevredigende manier om samen nog een goede weg te vinden, het laatste pad.

Het deed me denken aan het verhaal van een van mijn vriendinnen, in wier leven gegraven werd door haar telgen, die hun plaatje naar eigen ervaring gekleurd hadden en daarbij de maatschappelijk context uit het oog waren verloren. Gewoonten in de vrije jaren zeventig waren volkomen anders dan hoe nu iets opgepakt wordt. Er zit nu veel meer kennis in de meegetorste rugzak en er zijn een aantal doelstellingen veranderd, bepaalde opvattingen achterhaald. Destijds waren we er aan toe de geldende normen en waarden op de schop te gooien, de regels danig te veranderen en ook nog eens vrij rigoureus.

Je kon als ouder meebuigen of barsten, zo stond de vlag er ongeveer bij. Mijn moeder was pragmatisch ingesteld en ging zelf op onderzoek uit, terwijl mijn vader aanvankelijk vasthield aan wat hoorde en uiteindelijk eieren voor zijn geld koos en zich helemaal stortte op een nieuwe horizon, waar hij zijn hobby in kwijt kon. Het leven lachte weer.

Voor ons betekende het de eerste bokkensprongen, ontdekkingstochten, het slechten van heilige huisjes. Alle grenzen moesten overboord. Vrijheid, vrede en liefde, daar groeide en bloeide een mens op. Dus strooiden we er lankmoedig mee. Het waren spannende tijden. Ik had ze voor geen goud willen missen, de roerige jaren zeventig.