In liefdevolle benadering

Voor een avond met de leesclub moesten we dit keer een eindje verder rijden. De eerste keer met snoet in de auto. Snoet en ik zullen niet snel beste vrienden worden, want ze werkte belemmerend, ook al was ze prachtig zwart. Het boek van Bart Chabot lag op mijn schoot: ‘De hand van mijn vader’. Alweer enkele boeken geleden gelezen en af en toe sloeg ik het open om een passage op te duikelen tussen alle andere herinneringen door.

Zo heerlijk om te merken dat sterrenluchten op het platteland zich nog altijd helder uitrollen boven de velden en dat de lucht fris is. Na het bedompte snoetje een flinke teug van die vrijzinnigheid. Vriend en vriendin stonden al klaar voor de ontvangst. Het wachten was op onze laatste man, die iets later kwam, maar toen konden we los. Alhoewel, dochter sloot ook aan en we hadden een aangenaam uur van over en weer belevenissen, koffie of thee, koekjes en aandacht. Er kwamen nieuwe banen langs en scholen, huiselijke ontwikkelingen met een persoonlijke toets.

Daarna het boek. Een paar van ons waren diep onder de indruk en geschokt over de vader die op een dergelijke manier het zelfvertrouwen van zijn zoon stelselmatig onderuit beukte op ieder bladzijde die ze omsloegen. Het thema van de avond openbaarde zich. Met tien jaar langer leven en vriend, die ook wat ouder was, waren de gebeurtenissen in het boek veel minder schokkend overgekomen dan bij de anderen. Er waren zelfs overeenkomsten te vinden geweest uit mijn jeugd. Niet aan den lijve zo ervaren, maar meegemaakt in mijn directe omgeving. Arbeiderswoninkje, elf kinderen, een vader die overdag vaak moest slapen na de nachtdienst. Het leven speelde zich veelal af op straat. De mannenhand regeerde over het algemeen in de wijk. De vrouwen kijfden er tegenin of schikten zich.

Het kattekwaad van Chabot die telkens weer op die hand van zijn vader stuitte, was ook herkenbaar. Niet voor te stellen voor de anderen, die allen vooral liefde en warmte hadden ervaren, ondenkbaar ook in deze tijd. Het was een uitpuzzelen op alle fronten. Was het zo’n liefdeloze bedoening? Het was met name de tijdgeest en de veranderende normen in die periode van wederopbouw en natuurlijk waren er ook gezinnen waar men bewust opvoedde en zorgvuldig een aanpak koos. In de volkswijk, waar ik opgroeide, was het doorgaans hard sappelen voor het bestaan.

Wat mij betrof was de voortschrijdende ontwikkeling het allerbelangrijkste. Met de jaren was er mildheid gegroeid. De vader van mijn oudste broers en de jongste tweeling verschilde hemelsbreed. Dokter Spock was de geldende norm en de opvoeding gebeurde met een bepaalde starheid, maar onder die omstandigheden lag ook een fluïdum van onhandige liefde, die zich uitte in de filmzondagen in het clubhuis, de vroege vakanties naar het buitenland, in het aanschaffen van een Miele eind jaren vijftig, toen het geld er eigenlijk nog niet was, een televisie beginjaren zestig, de eerste rijlessen. Dat was ver te zoeken in het relaas van de auteur.

Op de scholen was het niet veel beter. Strenge regels en wee je gebeente als je daar onder uit wilde. De straf er tegenover stond in een scheef perspectief en zorgde ervoor dat je óf een linkmiegel óf een angsthaas werd. Maar ook hier zat ontwikkeling in, groei zorgde voor verbetering, het slaan werd aangepakt, de kijk op opvoeding veranderde, een kinderstem kon eindelijk worden gehoord. Eind jaren zestig, beginjaren zeventig werd het maatschappelijke roer omgegooid, bij sommige leidde dat zelfs tot een Laissez Faire-opvoeding. Protestmarsen voor de vrede, baas in eigen buik en grote ban-de-bom symbolen op elk stukje muur. De vrijheid werd stevig bevochten.

De anderen van onze club waren zo’n tien jaar jonger. We waren verbaasd dat in die, relatief korte, periode de situatie volkomen veranderde, één generatie verder en een wereld van verschil. Over een ding waren we het eens. Het was niet goed te praten. Afgebrand worden moet gewoon niet aan de orde zijn, destijds niet, nu niet en nooit. Mijn persoonlijke ontwikkeling heeft het vooral ruimdenkendheid opgeleverd. Geen labels, geen van bovenaf opgelegde dwang, maar de wens om te helpen bij de ontwikkeling. Vanuit het kind gedacht en in liefdevolle benadering.