Oordeel niet, maar bewonder

Een wonderlijk heldere droom ving ik vannacht met de kleine dromenvanger aan de spijlen van het bed. We waren in een ruimte, het leek op het huis in de Amandelstraat, maar dan boven en er waren veel hotemetoten uit de filmwereld op bezoek. Vriend was er ook en was aangedaan toen er een optreden werd verzorgd door mensen met een beperking. Direct werd duidelijk dat de naamgeving verkeerd was. Deze vrouw zong zo prachtig, dat ik het nog na hoor klinken in mijn hoofd, zelfs nu de droom afgelopen is. Vriend moest huilen, ik gaf hem geroerd een kus op zijn wang. We werden voorgesteld aan de baas van het gezelschap. In ieder geval monsterde hij vriend met aandacht en die beloofde op zijn beurt van betekenis te kunnen zijn bij het regelen van een optreden. Toen gaf hij mij een hand en hield die langer vast dan te doen gebruikelijk. Daarna werd ik wakker, maar niet alvorens de hele droom nog eens terug te dromen. Het zorgde voor een nieuwe overpeinzing.

Mensen met een beperking werden vroeger achterlijk genoemd. De eerste term lijkt beter, maar is het ook niet. Ze lopen niet achter en ook al kunnen ze bepaalde dingen niet, dan zijn er weer andere kwaliteiten die ze juist heel goed kunnen. In deze groep mensen is het individu nog meer zichtbaar. Een algemene noemer is derhalve helemaal niet nodig. Als we in kwaliteiten gaan denken, dan zou er een heel ander beeld gevormd worden. Een stigma opgeplakt krijgen is een grote beperking in het oordeel dat mensen geven en is daardoor volkomen onterecht.

Ik denk dat het boek dat ik aan het lezen ben, door mijn gedachten spookt. Het is Zondagskind van Judith Visser en gaat over een meisje met autisme, die beschrijft tot in de details hoe de wereld overkomt in haar beleving en in die van de buitenwacht. De verschillen zijn groot. Zonder haar maatje, een trouwe viervoeter, voelt ze zich niet veilig. Dat ze haar niet bij zich mag hebben is volkomen onlogisch in haar beleving. Duidelijk wordt hoe groot de impact is door het oordeel dat men geneigd is te snel te trekken. Iemand die je niet gelooft en die je voor leugenaar uitmaakt, de drang om vrij en onbegrensd te zijn, de impact die het heeft als een geliefd dier plotseling verkocht is.  Het zijn allemaal items die steeds verduidelijken dat er meerdere wegen naar Rome leiden en dat er geen sprake is van die ene juiste weg. Ik ben pas op de helft, maar nu al verkocht.

De eerste keer dat ik met de visie van een autistische manier van ervaren in aanraking kwam, was door een boek en een toneelstuk ‘Het wonderbaarlijke voorval met de hond in de nacht’ van Mark Haddon. Vooral het toneelstuk imponeerde. De drukte in een stationshal werd bewerkstelligd door schuivende en piepende lockers die in grote getale op het podium aanwezig waren en door hun opstelling voortdurend vorm gaven aan de omgeving. Er werd mee verbeeld hoe harde geluiden je letterlijk in konden sluiten, zodat je niet anders meer kon doen dan in een hoekje kruipen om je zo onzichtbaar mogelijk te maken. In Zondagskind heeft Jasmijn ook een ‘normale’ Jasmijn, die precies weet wat je moet doen om niet op te vallen. Alleen zijn de blokkades voor de eigenlijke Jasmijn te hoog om erover heen te kunnen stappen. De oordelende buitenwereld vindt alles raar. De vraag is wie nu eigenlijk vreemd reageert. De verwachtingen zijn hoog als je er niet aan kan beantwoorden. De gesprekken die ze voert spelen zich grotendeels in haar hoofd af.

In de groep hadden alle kinderen hun eigen specifieke bijzondere kwaliteiten. De kunst is om die gaven te zien. Er is geen goed of slecht, geen onbeleefd of aangepast, de norm is ‘De mens’ zonder toevoegingen. ‘Ecce homo’. ‘Zie de mens’. Een lieve vriendin voegde daar ooit eens aan toe: Oordeel niet, verwonder je slechts. Ik zou er van willen maken: Oordeel niet, maar bewonder.