Om de sleutel van het tuinencomplex te verkrijgen moest ik naar de school waar de oudste dochter werkte als leerkracht in de onderbouw. Jawel, in de voetsporen van haar moeder. Het was een zonnige warme dag en er was voldoende verzamelde moed om eens te gaan kijken wat er aan achterstallig onderhoud op onze tuin te vinden was. Door de congierge werd vermeld dat ze op de lokatie aan de overkant huisde, daar bleken maar liefst zes kleutergroepen gevestigd te zijn. De congierge raadde mijn moederrol spontaan en hij lachte erbij van oor tot oor. Wat een lieve man. Ik werd voorgesteld, want drie van de zes klassen waren aan het buitenspelen en daarna gaf ze me een rondleiding door de school. Ontroerd ontdekte ik mijn oude poppenhuis, dat al zo lang dienst gedaan had op de oude Jenaplan, met zijn kamikaze-lift en de vele kamertjes. Wat fijn om te zien dat ze haar belangrijke functie, het prikkelen van de fantasie, ook weer hier mocht vervullen. Een vleugje weemoed lag als een lichte deken over alles wat ik mocht aanschouwen heen, er liepen kinderen rond die de keuze hadden gehad om eventueel met de stagiair binnen te blijven. Een van de jongens proestte het uit toen dochterlief aan haar collega vertelde dat ik haar moeder was. ‘Haha, hebben juffen dan ook moeders’ hoorde je hem denken.

Het tuinencomplex lag er kalm bij. Op het grote pad mocht niet gelopen worden. Dat was opgehoogd en ingezaaid. Dan moest je door het weiland lopen om bij de tuin te komen. De schapen stonden ergens anders. Het was er zompig en het kostte daardoor wat meer moeite om er doorheen te struinen.

De tuin gaf haar achterstallig onderhoud weer met opkomende brandnetels die de doorgang belemmerden. Het gras was lang, en werkelijk overal stonden van die geprikkelde zussen. Dat was de eerste actie. Alle brandnetels verwijderen. Met de verkeerde werkhandschoenen aan probeerde ik ze met wortel en al uit te trekken. Af en toe voelde ik ze venijnig protesteren door mijn zachte kant van de handschoen heen. Sorry lieverds, maar jullie staan teveel in de weg.

Er bloeide nog best wat. De Salvia stond er prachtig paars bij en vormde met de hotlips een prachtig duo. Er was een mooie grote gele enkelvoudige dahlia in een grote hoeveelheid beloftevolle knoppen, ergens ontwaarde ik een bloeiende borage, de maagdenpalm deed het als altijd goed. Het kleine witte roosje bloeide naar hartelust de wilgen in. Tussendoor heel veel nattig groen en de genoemde brandnetel.

De vijg van het balkon van dochterlief stond voor de composthoop. Die laatste gaat eruit. Ik graaf hem stukje bij beetje af. Geen compost meer op die manier, maar mulchen of direct afvoeren naar de compostbak op de gemeentewerf.

Na een vuilniszak vol, die bij dochterlief in de bolderkar komt te staan, wandel ik terug in verstilling, vang de zon in de rimpelloze sloot en zoek zorgvuldig naar een droge weg. Agaath schittert me tegemoet. Files omzeilend, bekend met de binnendoor-weggetjes, rijd ik moeiteloos terug naar huis. De kop is eraf.

Soms mis je iets pas als het er weer is. Ik doel op de mist van vanmorgen. Ik heb al die tijd in de hof nog geen mist gezien. Vanmorgen lag er een dikke deken over alle daken heen en was het kantoorgebouw aan de A2 niet meer te zien. Mist om in te rijden is niet fijn. Met mijn waarschuwende boordcomputer valt dat tegenwoordig reuze mee, maar in die oude autootjes van vroeger was dat wel anders. Vaak kwam er dan nog een probleem bij om de hoek kijken zoals een ondeugdelijke ruitenwisser, of een wasem in de auto zelf. Dubbel mistig dus, zie daar maar eens doorheen te kijken. Agaath piept al bij het minste of geringste en ze heeft bijna altijd gelijk.

Gisteren bij gebrek aan de sleutel van de tuin, toch maar weer een kringloopje bezocht. Ik dacht eens te gaan kijken hoe het daar met de kinderboeken gesteld was, want mijn voornemen is om daar in het vervolg de kinderboeken vandaan te halen. Het lot was me gunstig gezind. De boeken zijn er spotgoedkoop en er liggen vrij nieuwe exemplaren van gewilde boeken tussen. Dus scoorde ik ‘De Gorgels en het geheim van de Gletsjer’ van Jochem Myjer en ‘ Misjka’ van Edward van de Vendel. Krekel van Annet Schaap (vorig jaar uitgekomen) lag er ook, maar die had ik dus al ooit zelf aangeschaft. Als bonus had ik ook nog een hele mooie wijde viscose olijfkleurige broek, top kleur, nog ongedragen, en het juiste model. Aangekleed gaat uit. Het had me dus geen windeieren opgeleverd.

Het is prachtig weer en ik wil er weer uit, naar buiten, wandelen, frisse neuzen halen, door de bladen ritselen, alles wat zo broodnodig is. Vandaag eerst maar eens kijken of ik de tuinsleutel kan bemachtigen en dan toch maar een korte inspectie doen. Als dat niet lukt is het Arboretum nog een optie.

De schrijfingang van deze dag was er een over het beste advies dat je ooit gehad hebt. Dat is niet zo moeilijk. Jarenlang heb ik te maken gehad met tandartsen als slagers. Geen aandacht, botte opmerkingen en het onnodig trekken van kiezen, maar ik was als de dood voor de beste mannen, dus hield ik mijn snaveltje(was het maar een snaveltje, dan zaten er geen tanden in). Mijn huidige tandarts is de engel, die neerdaalde op de puinhopen. Ze keek, wikte en woog, zag mogelijkheden en met uiterst veel geduld en zachte zalvingen heeft ze mijn vreselijke gebit aangepakt. Dat was de grote verandering in mijn leven. Ik kon weer breeduit en stralend lachen. Nooit ben ik zo dankbaar geweest voor een opgevolgd advies en niet langer had ik nog angst voor de tandarts.

Volgende week is de kapper aan de beurt. Er moet wat af en er kan weer een natuurlijk kleurtje in. Mijn grijs is net als dat van mijn moeder, donkergrijs, en valt nauwelijks op, dat is een prettige bijkomstigheid. ‘Melkboerenhondenhaar’, zei men vroeger. Het maakt mij niets uit.

Tijd om in de benen te gaan en een van mijn vele plannetjes uit te voeren. De koolmezen op het balkon hippen al af en aan rond en om de vogelkooi waar wat zaadjes in liggen. Die stralende zon kriebelt de energie wakker. Daar kunnen we zelf ook wel wat mee.

De plantenbakken waren echt toe aan nieuwe blommen. Het oude dode spul eruit halen, nieuwe aarde toevoegen en mengen en de nieuwe violen en het zilverblad erin. Een klusje, waarbij ik tussendoor steeds even moest zitten, maar het lukte allemaal wonderwel. De buuf kwam de trappen in het portiek op gestommeld met de nodige boodschappen en had duidelijk zin in een praatje. Daarbij vertelde ze tussen neus en lippen door de eventuele ongemakken die ze had genoteerd in mijn afwezigheid. Hadden we muizen? Er komen soms kleine veldmuisjes op het balkon van het vogelzaad snoepen en haar poes was er met één thuisgekomen, maar ja, het adres stond er niet bij, zal ik maar zeggen. Iets over een fiets, die lang buiten had gestaan, het schoonmaken van de galerij en de huur die nog betaalbaar is en van nieuwe appartementen niet. Alles in een adem, en meer van die dingen die je opmerkt als je tijd over hebt of als je het belangrijk vindt. Het geeft niets. Ieder zijn meug. Ik heb ook niet altijd zin om de galerij te schrobben.

De galerij was weer op orde, tijd voor een tweede klus. Bloemen voor schone dochter met haar geopereerde hand. Eerst de boodschappen, dan een bos bloemen en vervolgens op pad. Het is prachtig zacht weer met zon. Eigenlijk goed voor de tuin maar er waren andere plannetjes gesmeed. Haar arm was behoorlijk blauw aan het worden en ze had veel pijn gehad, maar vandaag viel het gelukkig mee. Haar moeder had de twee rakkers naar en van judo gebracht. Zoonlief zou straks met ze mee gaan naar voetballen. Een druk programma. Ze wonen in Amersfoort en als ik op tijd in Utrecht wil zijn voor de tuinvergadering, moet ik voor de file uit reizen. Rond Utrecht loopt het snel vol, vaste prik en bij Bilthoven begon het inderdaad vast te lopen, dus afslaan om binnendoor naar dochterlief te rijden, die met me mee naar de ledenvergadering van de tuin zou gaan. Ze wordt twee keer per jaar gehouden. Ik had vandaag ook een plan voor de tuin, maar ik realiseer me net, dat de oudste nog de sleutel heeft. De plannen moeten bijgesteld, helaas, pindakaas.

Het was even een knus theeuurtje vooraf met drie hoofdstukken voorlezen aan tante Pollewop over een feevampiertje en haar jarige zeemeermin. Ook alle andere gelezen boeken kwamen op tafel, een met de illustraties van Annet Schaap, zo herkenbaar. Ik mis soms de nieuwe aanwas bij het recenseren van kinderboeken voor Mensenkinderen. Heerlijk om volop, tot over je oren, in de jeugdliteratuur te zitten en helemaal toen ze het middelbare onderwijs er ook in gingen betrekken en niet alleen het basisonderwijs. Wat leer je dan veel van de denkwijze en de ontwikkeling van de kinderen nu.

Had de dag nog maar meer uren, al versnoep ik er een aantal door in bed zittend te schrijven en te lezen. Daar is een ochtend mee gemoeid. Maar dat is voor het opstarten van de dag van essentieel belang, door ervaring wijs geworden.

Lief belde met een treurige mededeling uit moeder natuur. In de Hof is ons egeltje aangevallen en voor een deel opgegeten door een mysterieuze veelvraat die het vooral op kleine knaagdieren, vogels en nu dan een egeltje heeft gemunt. De snoodaard blijft buiten beeld. Wel heeft de buurman al eens een schot hagel gelost, al kon Lief niet zien, op wat. Wat betreft het druivenprieel, dat is nu hoognodig aan vervanging toe. De mooie oude druivenstammen redden het wel, maar zijn zo sterk geworden, dat het oude hout er onder bezwijkt.

Het was heerlijk om hem te zien, daar kunnen we weer een dag op vooruit. We missen elkaar, maar weten ook dat het goed is. Videobellen brengt hem dichterbij en, ach ja, een kinderhand is gauw gevuld.

Het was inderdaad prachtig tuinweer gisteren, maar…Te harde wind voor de toch al wat zuurstofhappende longen. Om in de ‘hogere’ tuinsferen te blijven besloot ik nog wat vulling voor de bakken op het balkon en de galerij te halen. Wat winterviolen die het hopelijk zonder al te strenge winter nog even blijven doen en wat zilverblad om ertussen te zetten, vogelvoer van de vogelbescherming om de mezen en andere vogels te lokken en een paar slofsokken formaat heren, donkerbruin. Om het kerstgeweld te omzeilen, moest ik wel slinkse wegen verzinnen Goedendag. Het is een contradictio in terminus maar het is echt een gevecht om niet in begin november al in zoetelijke kerstsferen terecht te komen, kerstliedjes incluis. Ik zal er nooit aan wennen.

De schrijfingang van deze dag, de 77e alweer van de jaaroefening, was ‘Wortels’. Al schrijvende kwam ik uit bij het aardestelsel en de luchtverbindingen, waardoor mij ook de dichtregel van Vasalis: ‘Niet het snijden doet zo pijn, maar het afgesneden zijn’, niet helemaal conform de werkelijkheid leek. Datgene wat aan het leven ten grondslag ligt, draag je bij je, waar je dierbaren ook zijn. Je bent er onlosmakelijk mee verbonden, geworteld. Ik weet dat ze het stoffelijke gemis bedoelt hoor, ik hou van Vasalis haar gedichten, maar het was toch weer even een nieuwe openbaring, omdat je wat meer de diepte ingaat door dergelijke thema’s te overpeinzen.

Vandaag wil ik naar schone dochter en haar geopereerde hand aanschouwen, misschien ook even de Dede en de Nene(Turks voor opa en oma) ontlasten die een hele week in de weer zijn met de drie rakkertjes. Vanavond is er een vergadering van de tuin. Dochterlief en ik gaan er samen heen. Er is een hele nieuwe generatie jonge aanwas, die allemaal veel zin hebben om de schouders er onder te zetten. Dat is fijn, want wij oudjes moeten hier en daar grenzen trekken door lichamelijk ongemak.

Zoonlief heeft zijn nieuwe baan. Het betekent werken aan een andere kant van zijn sportcarrière. Een baan, die laat zien dat sport meer betekent dan alleen prestaties en prijzen. Over wortels gesproken. Ooit was er op De Jenaplanschool sprake van het organiseren van een sportdag, waarin met groepjes gesport zou worden en het beste groepje een taart zou mogen oppeuzelen met elkaar. Al van jongs af aan is er een aversie van mijn kant als het om ‘winnen’ en ‘de beste’ gaat. Ondanks mijn ex-taken als voetbalmoeder. Belang gaat soms boven de weerzin. De wortel(!) ligt vermoedelijk in het feit van die ervaring met ‘De Bok’. Nooit de beste zijn, nooit als eerste worden gekozen, werpt een grote zwarte schaduw over het eigen inzicht en de vreugde van een ander.

Het boek voor de filosoof is binnen, maar het was een kleine teleurstelling. De kaft was verkreukt. Ik had het tweedehands besteld. Weliswaar dus uit een tweede hand, maar dan verwacht je dat het in redelijke conditie zal zijn. En deze was wel weer heel erg beschadigd. Ik onderneem nog één poging en als het dan weer zo is, neem ik de oude methode ter hand, namelijk het afstruinen van kringloopwinkels.

Een uur lang weer mogen laven aan onze weerspiegelingen, wervelende gedachten, begeestering en mooie filosofische inkijkjes. Dat betekenen onze vis à vis gesprekjes via het onvolprezen kilometervretertje dat de telefoon is, voor ons. Ja, voor lief ook, dat wéét ik.

De Hof vaart wel bij zijn aanpak en zijn stelregel: ‘Ruimte nemen is ruimte geven’. Dat gebeurt op hetzelfde moment en is derhalve voor hem reden om in de quantummechanica te duiken.

Ik vertel mijn droom daarover, van net nog een uur voor het gesprek, omdat de volle maan mijn slaapvermogen wakker kietelt om 2.56 en houdt voor de rest van de nacht. Derhalve sluimer ik in de ochtend hier en daar nog een uurtje weg. Dat levert een soort waak-slaap op, waarbij de dromen en de beelden helder zijn. Lees ik nou ‘Fuck it’ (excusez le mot) op een bord, in ieder geval zie ik dochterlief als tweejarige in haar bordeauxrode fluwelen jasje met de puntmuts lopen en ze wil in de omgekeerde periscoop kijken die Lief heeft uitgevonden om de onderaardse wereld waar te nemen, een wereld van grote verbondenheid. Daar zouden ze hier boven nog een voorbeeld aan kunnen nemen. We zijn in de Hof, de plek van vrede en verbondenheid.

Na de moeizame tocht, waar hij toch geen greintje last van heeft gehad, is hij weer helemaal in zijn element. Vannacht prakkiseerde ik dat het zo wonderlijk was, dat we aan die nachttrein bleven hangen met onze gedachten. Hij kon net zo goed een dagtrein nemen, ergens onderweg een hotelletje boeken en de volgende dag in alle rust het laatste stukje voortzetten. Veel rustiger en handiger, vooral als de nachttrein niet blijkt te zijn waar ze oorspronkelijk voor bedoeld is, namelijk slapend reizen. Met al die vertragingen gaat die vlieger niet op, heeft hij al een aantal keer gemerkt. Voor de volgende keer een loffelijk streven om eens te ondervinden hoe dat zal zijn.

Het is hemels weer. Een zonnetje en 16 graden, ideaal om een kijkje op de tuin te gaan nemen. Bouw en schouw is langs geweest. De tuin is goedgekeurd, maar het onkruid, lees braam van de buurman en hop van de achterbuuf, tiert welig rond de Bernagie. Of ik daar iets aan kan veranderen. Ruimen maar weer, al is het zuur dat het ergens anders vandaan komt, maar zo werkt het nu eenmaal. Planten leven in een zalige onbegrensdheid. Ook een mooi gegeven.

Schone dochter heeft een sollicitatie lopen en zoonlief ook dus duim ik de duimen blauw. Altijd spannend. Andere dochter is gisteren geopereerd aan een carpaaltunnel. Haar vader en moeder logeren daar de hele week om een helpende hand te bieden.

De biografie over Eise Eisinga: Machineman van Sandra Langereis is moeizaam lezen omdat de druk vermoeiend is. Veel letters bladvulling, dicht aaneen geschreven. Het lukt nog niet om het aantal berekende bladzijden te halen, dat wordt straks weer een eindsprint.

De Memoir van Roz Chast is trouwens een aanrader als je van graphic novels en van Engels houdt. Leg het naast je neer als je voor de tv hangt, op de wc zit of in bed lig en lees er een paar bladzijden uit. Makkelijk weg te leggen, en evenzo makkelijk weer open te slaan.

Iedereen die bezig is met het grote Afscheid van oude, en vooral eigenzinnige, ouders en die behoefte heeft aan verzuchting of raad zal baat hebben bij haar bevindingen en beschouwingen. Raak geschoten is nooit mis.

Gisteren op de verjaardag kwam er een ogenblik voorbij waarbij het leek alsof ik boven het tafereel van dat moment zweefde. Alle vriendinnen van dochterlief, die ze had leren kennen op de middelbare, zaten in de voorkamer, hartelijke begroeting met mij, want ons kent ons. Voor hun voeten krioelde het van de kindertjes in alle soorten en maten. Ineens zat ik op de verjaardagen van vroeger, kleine inkijkjes in verschillende situaties, mijn onbeholpen gehannes met kinderen en huilende baby’s die met geen mogelijkheid stil te krijgen waren, de hoeveelheid speelgoed die de vloer in beslag nam en geen ruimte meer liet voor de volwassenen. Alles draaide om het kleine grut.

Ook kwam een tafereeltje langs van nog vroeger. De grote kring in de woonkamer met een uitloop naar de achterkamer waar alle broers en zussen van mijn vader en de broer van mijn moeder keurig naast elkaar zaten, soms zwijgend te roken, te nippen aan een advocaatje of voorzichtig lurkten aan een jenevertje en wij er tussendoor kropen, onder de tafel, achter stoelen langs, op schoot, in onze keurige stijve jurkjes en broeken en de streng gekamde haren. Op die feesten hadden de volwassenen de overhand en ging het over ‘ernstige levenszaken’, de afgegleden buurman op de hoek, de kerk en de terugloop van de gelovigen, een faillissement, een arme sloeber, de omhooggevallen notabele. Er was altijd wat. ‘En stttttt, kleine potjes hebben grote oren’. Stilte werd er van ons verwacht, we waren er en toch ook niet.

Wat een verschil. Ik probeerde het als jonge moeder serieus, de kinderen stil te houden bij de drukte die verjaardagen altijd met zich meebrachten. De kamer te klein, tafels te weinig, de ruimte te vol, alles stond in de weg. De vele planten, de boeken, de prulletjes, waar ik normaal gesproken absoluut geen last van had. De gehaakte gordijnen en de kleedjes over de plantentafeltjes deden veel af aan de kalmte die er eigenlijk zou moeten zijn. Hectiek had de overhand en niet in de laatste plaats door mijn zenuwachtige optreden. De wc was misschien niet spic en span, de sisaltegels kon je ruiken, door de planten was de atmosfeer veel vochtiger en bedrukter met zoveel volk over de vloer dan bij al die andere fris-ogende feesten en partijen.

Nu terug naar de filosoof en zijn verjaardag. De helft zat boven, over het algemeen de meisjes die met tante Pollewop hun eigen knutselhoek hadden en niet meer waren weg te slaan, behalve voor een versnapering of een drankje. De jongens bouwden, rollenbolden tussen de allerkleinsten door en trokken bij teveel kleintjes ook naar boven. De meiden rafelden hun drukke bestaan uiteen en oma, ik dus, zat aan tafel en bekeek dat alles, of eigenlijk zweefde ik erboven in een vogelperspectief en nam waar.

Dochterlief en schone zoon namen als volleerde uitbaters de catering waar en toverden taart en drank, later op de middag roti voor iedereen plus alle bijgerechten en verblikten of verbloosden niet, waar ik allang in een geestelijk handenwringen zou zijn beland. Misschien kwam het doordat ze zo perfect een team vormden, naadloos aansloten op elkaar en zich niet gek lieten maken door de herrie.

Terug in de auto, terwijl ik naar huis reed, daalde ik weer langzaam neer. Zen in zijn.

Een huis vol zag ik door het grote raam aan de voorkant. Agaath stond ergens aan het begin van de straat, er was weinig plek, maar geen probleem. Goed voor de nodige beweging. Alle vriendinnen met kroost waren zoals bij elke verjaardag getrouw aanwezig. Het krioelde, krakeelde, kakelde en het was heerlijk om te zien en aan te horen. Het boek dat ik had uitgekozen was in de klas al voorgelezen. Gelukkig had zijn vriend, die zeker ook veel van lezen hield, het boek nog niet. Mooi zo. Weer een kind dat in een boek kon verdwijnen. Er kwam wel een nieuwe titel op vraag naar buiten. De grijze jager, deel drie, geen probleem, ook tweedehands aangeboden via internet.

Eigenlijk kwam ik net bij de wisseling van de wacht, want een uur later was de familie er en hadden bijna alle vriendinnen op ‘de beste’ na al afscheid genomen. Zo snel kan het gaan. Ons lieve feestvarken, had geld gekregen van ons, voor zijn droom, de een of andere nintendo die via spaargeld en verjaardagscadeautjes bijeen wordt gehusseld.

Met een vriendin kon ik in gesprek over de voordelen van het Jenaplanonderwijs, een vorm die ze niet kende, maar door een verhuizing bij terecht kwam, en waar ze zo enorm blij mee was, achteraf. Hoe groeiden die kinderen, wat was hun leerwereld rijk. Een kolfje naar mijn hart natuurlijk. Altijd fijn als de bevestiging via een beleefde ervaring bewaarheid wordt. Daar doen we het voor.

Dochterlief had een heerlijke Roti gemaakt met heerlijke zelfgemaakte sambal en ketimoen. Iedereen bleef mee-eten. Altijd fijn zo’n multi cultureel sfeertje. Van alle kanten de goede, wat een rijk leven is het dan. Onder de tafel vind een totaal andere wereld plaats.

Lief belde vanmorgen weer. Zo heerlijk dat dat kan, het vertrouwde gezicht zo dichtbij, maar kilometers ver weg. Door de kinderen werd er op alle fronten al gedacht aan de invulling van de verschillende mogelijkheden. Zo gaat oudste dochter met de hele familie een rondreisje over de Balkan gaan houden en kunnen we wellicht een ontmoeting in Bosnië-Herzegovina organiseren, het is uiteindelijk maar drie uur rijden, dat is heel wel te doen en zeker als je de afstanden in Hongarije gewend ben of nog meer, afstanden door Europa heen, zoals ik de laatste tijd steeds maak.

Het is allerzielen en bijna volle maan, de beelden van de tv, lang geleden dat we dat op hadden staan, de tv heeft het in Nagypeterd begeven en dat gaf rust en zaligheid, en ik zie allerlei bekende en onbekende overledenen van dit jaar voorbij komen. Er worden kaarsjes voor opgestoken en zoetgevooisde liedjes gezongen. Ik zelf denk, dat ik in alle stilte en eenzaamheid het eigen verlies wel een plek weet te geven en daar niet de massa voor nodig heb, maar ja, ieder zijn meug. Ik realiseer me ineens hoeveel indrukken er op je afgestuurd worden, zonder dat je erom gevraagd hebt. Nu val ik zomaar in een tafereel van de bevrijding, onder andere in Baarn, en zie voornamelijk kinderen al zwaaiend met vlaggen een mars houden. Even later zie ik de kinderen van Juliana weer klein zoals ze op mijn netvlies staan, want die beelden kwamen vooral veel voorbij in de jaren vijftig. Ik hoorde dat Juliana moeder was van de scouting in Baarn zelf.

Geschiedenis, indrukken, alles komt langs en nu ook in mijn hoofd. Nee rustgevend is het niet, maar wel afwisselend. Maar nu moet ik gaan lezen, want mijn Eise Eisinga zal er in drie weken doorheen moeten. Het aantal bladzijden per dag komt op 16 bladzijden per dag. We maken er 20 van. Dan hou ik wat speelruimte.

Het komt met bakken uit de lucht vallen. Alsof ze van boven een handje willen helpen de negativiteit van de laatste dagen weg te spoelen om in een glansrijk nieuwe situatie de draad weer op te pakken. Wilders slaat om zich heen met het dedain van een zure verliezer. De enige remedie ertegen is niet reageren, stilzwijgen en doorgaan met de positieve inslag. Ik weiger langer mee te doen aan de man die met zijn destructieve karakter de wereld wil besmetten. Er zijn allerhande waarschuwende vingertjes richting Jetten gegaan. Ik reken op zijn goede gesternte, die de juiste toon weet te vinden.

Het is lang geleden dat ik het zo heb zien regenen. Water genoeg, nu het drinkwater in Utrecht besmet lijkt te zijn met enterokokken en er weer een raam op de waterflessen van de supermarkten is.

Ziezo, de koffers zijn uitgepakt, ik heb een wasje gedraaid en opgehangen en alles hangt weer. Een wandeling naar de super gisteren bracht voornamelijk de schoonheid van de vuurdoorn, de merels kunnen smullen. Ze staan volop in hun vlammende bessen. Iets verderop zag ik ook nog prachtige witte anemonen die zich buiten de tuin hadden begeven en daar verrezen in al hun pracht, waar diezelfde tuin leeg bleef. Schoonheid kruipt waar het niet gaan kan.

Het pakket vogelvoer dat ik uit Modave had meegenomen werpt haar vruchten af. De eerste koolmezen zijn gesignaleerd. Eigenlijk bijzonder, dat ik zo ontroerd kan raken bij het zien van dit kleine kleurrijk bezoek. Gelukkig maar.

Lief belde gistermorgen en heeft alles wonderwel overleefd. Het viel niet mee, en hij heeft niet geslapen onderweg maar ook wel weer een aantal zeer bijzondere waarnemingen en ontmoetingen gehad op zijn route. De taxichauffeur die hem van Pécs naar onze Hof bracht, bewonderde uitvoerig het mooie oude huis. Fijn om zoiets te horen na al dat afzien. Het weer werkt er ook mee. Het belooft een mooi staartje van de herfst te worden. De dode stam van de wilg is afgebroken, dus het heeft ook flink gestormd, nu staat er nog maar een stammetje overeind dat zich in onmogelijke bochten wringt. De reeën hebben ook hun kans waargenomen, alsof ze het weten dat er niemand op het erf is en hun wissels zijn overal te zien evenals de slaapplaatsen. De vogels zijn ook weer terug.

In de brievenbus lag het bestelde boek van Roz Chast: ‘Can’t we talk about SOMETHING more PLEASANT?’ Het is een graphic memoir van een van de cartoonisten van de New York Times. Een verhaal over het ouder worden van haar ouders, die met geen mogelijkheid over de dood willen praten, een boek om te lachen en te huilen.

Ik mag het Hongaars dan nog steeds niet onder de knie hebben, maar mijn Engels is dankzij die cursus met sprongen vooruit gegaan, haha. ‘Elk nadeel heeft een voordeel’ van ‘jeweetwelwie’.

Morgen is de filosoof jarig en ontmoeten we elkaar allemaal alweer. Ik zal vandaag eens langs de kringloop rijden om een mooi boek op de kop te tiken. Het gemeenschappelijke cadeau is al besteld. Oma’s mogen altijd wat extra’s doen, toch?

Vanmiddag wordt het droog, belooft de buienradar, daar gaan we dan maar op hopen. Ideaal om het leesvoer de boventoon te gunnen.

Gisteren heb ik eigenlijk nog geen koffer uitgepakt en alleen maar wat gelummeld. Een boodschapje hoefde ik niet te doen. Iets anders op het lijstje was er nog niet. Ik bedacht me, dat het nu even op een paar dagen acclimatiseren aankwam en dat het niet erg is om wat duffig te lummelen. Lief is er niet en dat is zo wonderlijk. Zijn reis ging alles behalve van een leien dakje. Treinen die vertraging hadden, een wachtkamer midden in de nacht tot vier uur temidden tussen de dak-en thuislozen, een nieuwe trein en toch op tijd op de plaats van bestemming, Budapest, dan een stoel in een trein naar Pécs, een coupé net zo versleten als haar bejaarde passagiers, en eindelijk een taxi naar huis. Niet geslapen en bekaf. Hij belt zo. Dan zien we elkaar weer even, gelukkig.

Zoonlief heeft de auto mee en ik ga straks maar eens aan de wandel om de boodschappen te doen. Ik ga een beetje conditie opbouwen, daar is het onderhand tijd voor, bedacht ik me. Ik hoor kinderstemmetjes en het praten van een volwassenen. Het voelt vertrouwd en levendig. Dat is hier zo, maar tegenwoordig in de straat aan de Hof ook. Er zijn twee kinderrijke jonge gezinnen komen wonen. Van een heeft de vader de gewoonte hard over veld en beemd te schallen als zijn zoontje, en dat is nogal eens, iets doet wat hij in de ogen van de vader moet laten, het jongetje zet daarna een flinke keel op. Gekrakeel van de bovenste plank, zou mijn moeder zeggen.

Er liggen een aantal tijdschriften klaar, maar de rust om te lezen is er nog niet. Het lijf reist verder dan ik. Wel kijk ik een aantal ‘Masterchef Australia’ terug, omdat ik zo kan genieten van de vriendelijke noot, die onder het hele programma ligt en verder van alles wat ik er aan smaak en combinaties uit kan halen nu ik dat niet meer zelf kan verzinnen. Ik merkte het bij het Palestijnse restaurant met de Mezze-hapjes. Veel van de samengestelde hapjes lijken qua consistentie op elkaar en dan gaat het een beetje tegenstaan, terwijl ze, als je de essentie kan proeven, zo heerlijk zijn. Gelukkig weet ik het nog wel. Maar een schaaltje vol gekruide peterselie, dat nergens naar smaakt in mijn beleving is dan wel heel veel peterselie.

Masterchef ter compensatie dus, een kleine ‘zonde’. Ik merkte trouwens dat ik mijn receptenboek hier heb in plaats van bij Lief. Nu moet hij alles zes weken lang zelf iets bedenken. Wie weet wat dat voor leuke combinaties oplevert.

Het tekendagboek is vol, ik moet de laatste schetsjes nog wel inkleuren. Straks zal ik het balkon eens inspecteren. Er zijn wat planten meer dan verdord, vermoed ik, dus doodgegaan. Maar ze krijgen nog even het voordeel van de twijfel. Op de Hof valt me de veerkracht van de planten me altijd alles mee.

De agenda vult zich, een feestje, een vergadering, de tuin met alle bezigheden, de biografieclub en het te lezen boek over Eise Eisinga, een etentje met een film er achteraan. Ik weet nog niet welke. Altijd leuk zo’n verrassing. Als het lukt wil ik van de week nog naar de oude Hortus. Even dacht ik dat ze een winterstop hielden, maar dat is niet zo. De oude tuin maakt me rustig en haar prachtige oude gewassen en bomen stemmen tot nadenken.

Afscheid nemen, nou ja, het is zoals de Fransen het zo poëtisch en dramatisch kunnen zeggen: Partir, c’est mourir un peu’, en daar is geen woord van ongelogen. Het schuurt altijd. Ik liet lief achter en zag hem de gang naar het onbekende station Midi Zuid nemen en voelde zijn alleen-zijn dubbel. Ik zat in die warme auto, hè wie doet me wat, maar de reis per trein vraagt per definitie om een staaltje afwachten. ‘Lopen de treinen wel op tijd, ben ik morgenochtend daadwerkelijk in Boedapest, sta ik vannacht niet ergens voorbij middennacht op een godverlaten perronnetje ergens in het grote Duitsland.’ Dat laatste bleek bewaarheid te zijn geworden, begreep ik uit de summiere berichten via de telefoon, die al mijn vragen maar moeizaam doorstuurde. Geen bereik. Maar hij hoopt over een half uurtje in Boedapest aan te komen. Of dat lukt is nog even nagelbijten.

De terugweg heb ik gisteren vooral binnendoor gereden. Gewoon om te zien, waar de schoonheid van Nederland nog altijd in hoge mate aanwezig is. Dus reed ik door het gebied van de Biesbosch, zette Agaath op een pleisterplaats aan het water en at een hapje om vervolgens via twee rivieren en hun heerlijke heen en weer pontjes in Schalkwijk te belanden. Na Hongarije is dat prachtige waterland altijd iets om je aan te vergapen en daar kan ik enorme behoefte aan hebben, net als aan de zee eigenlijk, maar dat is voor later.

Nu zit ik op bed, zonder mijn lieverd, en kijk uit over het vertrouwde dakenspel, de opkomende zon in de ramen van het grote kantoor langs de A2. Vertrouwd en toch ook een beetje vervreemdend. Het eerste wat ik ging doen bij het binnenrijden van de thuishaven, was stemmen in de gymzaal van het scholencomplex, daarna werd het dringend tijd om Agaath even een flinke douche te laten nemen. De vrouw achter het loket vroeg iedere klant of men ging stemmen en begon een uitgebreid verhaal over haar overleden vader, trouw PVDA-stemmer, maar de laatste keer voor Volt. Normaal vroeg ze hem om raad, maar hij was vorig jaar overleden. In haar verhaal tegen mij, haar twijfel, die schrijnende zinnetjes, stak een ander groot levensverhaal. Evenals het voorbeeld van vluchtelingen in haar straatje die de boter eruit hadden gebraden, maar ook haar lieve buren die van Syrische afkomst waren. Ik kon haar niet adviseren, maar wel dat het volgen van je hart de beste remedie was.

Zoonlief sjouwde alle koffers-help,wat was die boekenkoffer zwaar- naar boven en ik volgde met de Keulse Pot, die een mooi plekje krijgt op het balkon. Vandaag eerst maar eens wat fleurigs halen voor het balkon en de galerij. We zijn weer thuis al is mijn hart nog in de Hof.

Dan de grootste domper tot nu toe, de verkiezingen. Ik dacht dat we het zouden halen of in ieder geval dicht in de buurt zouden komen. Er is nog een kansje op redelijkheid, maar wat help ik hopen dat de ratio en de medemenselijkheid het voortouw nemen. Blijven duimen dus.

Het mooiste gedeelte van Brussel hebben we ongewild voor het laatste bewaard, als je tenminste dwars door alle versperringen en opgebroken wegen heen kon kijken en er zon bij fantaseerde. Het was de kunstberg, een aantal musea bij elkaar in de buurt op de grote berg van Brussel, maar godzijdank met een vrij vlakke weg te bereiken vanaf ons hotel.

We hadden bij De Bozar tickets voor Goya online besteld. Maar in het hele gebouw was slechts een goederen lift te bekennen en de toiletten waren ook nergens te vinden, of stonden in ieder geval niet aangeduid. Een welwillende conciërge liep met ons mee om ons met de lift naar de bovenste verdieping te brengen. Daardoor kwamen we in ruimten die je nooit zag als gewone sterveling en verder moesten we ons haasten dwars door de bezoekers heen. Hij zette er stevig de kuierlatten onder zodat we buiten adem, ondanks de lift, op de plek van bestemming aankwamen. Naar beneden was geen punt. Naar beneden is nooit een punt, God zij geloofd en geprezen.

Het was een tentoonstelling over het baanbrekende oeuvre van Goya en diens tijdgenoten en kunstenaars van latere generaties.De tentoonstelling heette Luz y Sombra. ‘Licht en Donkerte’ en bevatte pakkende beelden van de verschrikkingen van zijn tijd en de Spaanse realistische traditie. Zeventig kunstenaars gingen de confrontatie met deze grootheid aan. Er waren heel wat prachtige etsen, tekeningen, een tapijt, en objecten van keramiek of jute en hout te bewonderen en een paar houtgravures en aquarellen. Gelukkig kwamen in zaal 3 de bankjes erbij om uit te blazen. Af en toe schalmde er een stemmig katholiek koor door de ruimte en gaf wat gewijds aan de filmpjes die werden vertoond. Er lag een stapel affiches van een van de tijdgenoten, waarvan je er een mee kon nemen.

De gebouwen op de kunstberg zijn interessant en indrukwekkend te noemen. Het uitzicht over Brusselstad beneden imposant. Het gaf eindelijk een beetje de grandeur van het Brussel zoals ik het kende van een vorig bezoek. Hier waren geen dak-en thuislozen te bekennen. Omdat een gang naar het kleinste kamertje toch nijpend werd, besloten we na het museum het hotel op te zoeken en daarna naar een klein restaurantje in de buurt te gaan. Het werd een Palestijns restaurant en we vonden het wel heel passend om daarmee deze laatste avond af te sluiten. We bestelden beide een mezze schotel, een variatie van hapjes op een bord en brood erbij en genoten met volle teugen. Een Libanees biertje en wijntje maakten het geheel af. De weg terug was opnieuw de berg op. Met een volle maag schier lastiger. Kleine stappen, dan kwamen we er ook. ‘Zen’ op volle sterkte.

Brussel is eigenlijk voor de zomer, in tact en niet opgebroken op alle fronten. Dan kan je er van genieten. Nu hebben we naar de helft van de schoonheid slechts kunnen raden. Ik zou ze adviseren het verkeer te minimaliseren, want al die auto’s maken het niet aangenamer. Dat laatste is puur persoonlijk, natuurlijk, en meer bankjes onderweg en dat is voor de oude strompelaars met lucht tekort als ik. Het zou de stad sieren.

Het was geen uitnodigend weer, zullen we maar zeggen. Af en toe een felle bui dan weer een verwaaid zonnetje en wat ik me nooit meer heb gerealiseerd, gek genoeg, Brussel dendert van hoog naar laag. Laag gaat prima maar dan weer omhoog. Lieve hemeltje, met een vrij scherpe zuid Wester 4, geen kattepies, voor iemand die gewoonlijk erg veel meer benauwd is. Het kostte me meer dan de gebruikelijke inspanning.

Des Beaux Arts, of de Bozart in de volksmond, was vandaag gesloten maar voor morgen om half twee hebben we alvast de tickets online geboekt. Wel ging de gang alvast naar het station in het centrum om te informeren of er nog plek te vinden was in een nachttrein naar Budapest voor woensdag.We stonden voor het station voordat we er erg in hadden. Onderweg smekende blikken of stilzwijgende daklozen die je van top tot teen bekeken.

We waren er sneller dan verwacht en waren een beetje verbaasd over de entourage, die er zo anders uitzag dan de herinnering weergaf in ons hoofd. In een wachtkamertje werden we geacht op onze beurt te wachten met minieme krukjes voor een bil als je te zwaar was.

Stilzwijgend bekeken we de andere wachtenden. Sommige, die te bang waren hun trein te missen, verlieten het kamertje haastig voortijdig, anderen zaten, al dan niet zich verbijtend, op hun beurt te wachten, geduldig, net als wij.

Eindelijk aan de beurt, werden we vriendelijk, net zo uitgebreid als de wachttijd was geweest, geholpen, alsof er geen gekwelde passagiers al dan niet ijsberend aan het wachtten waren.

Lief kreeg zijn plek op een ICE-trein en was verzekerd van een aankomst om 9.19 in Budapest Keleti tegen een bejaardentarief maar nog altijd tegen een godsvermogen. Enfin, dan heb je ook wat. Twee keer overstappen, dat viel mee.

We wandelden het station uit en konden aan de achterkant sneller terug richting huis. De scherpe wind zorgde voor nog meer benauwenis. Niets aan eigenlijk. Geen bankje te bekennen, wel heel veel daklozen, die zelfs in portieken, galerijen voor allerhande gebouwen en rond de kerk al dan niet in tenten sliepen of slechts in een dekentje. Deerniswekkend en zo veel. Het schrijnde aan wat eigenlijk welvaart zou moeten zijn. Misschien was het sombere weer er debet aan en de moeizame klim, maar het drukte zwaar op ons gemoed.

We kwamen langs heel veel Belgische chocolaterieën, die daardoor ineens wat van hun glans verloren als zijnde mooie, maar te luxe zaken voor de invulling van het gewone leven en we waren blij dat we in de buurt van zo’n lieflijk oud stadscentrum zaten, weliswaar ook zonder zon maar met sprankjes in het hoofd. We vonden een klein Jugendstil-geïnspireerd restaurant, ooit met iets van goud, zoals de oorkonde van lang geleden verkondigde, maar nu gereduceerd tot een simpele, maar nog altijd smaakvolle, spaghetti Bolognese. We verorberden het met smaak en wisten het hotel vlakbij, dus de moeite om ‘thuis’ te komen was een fluitje van een cent.

Brussel is geen stad voor mij, moest ik met weemoed bekennen. De hoogteverschillen deden me de das om, het gebrek aan banken eveneens. Lief heeft zijn treinreis en daar ging het maar om, morgen een van mijn lievelingsmusea en dan is het welletjes. Het was fijn, maar kleinere steden liggen ons beter, begrijpen we achteraf en zeker die niet geplaagd worden door hoogteverschil.

De kraaien op het dak aan de overkant zal het worst wezen, ze vliegen overal met het grootste gemak heen en plek om te rusten is er overal. Soms wou ik dat ik een kraai was.

Een gouden greep om de dag niet te beginnen met een uitgebreid ontbijt in het hotel, maar rustig af te wachten tot we de omgeving verder gingen verkennen. Spijtig dat de weg zo opengebroken lag en daarmee het zicht op het park met de wonderlijke aanduiding ‘Kleine Zavelsquare’ het plein van de Kleine Zavel, één van de juweeltjes van het Brussels Centrum. Het is eigenlijk een park in neorenaissance stijl met geometrische vormen en een aantal beeldhouwwerken van staatslieden en wetenschappers en graven uit de tijd van de Spaanse overheersing rond een grote fontein.

We liepen er doorheen en klommen de trappen op naar het Egmontpaleis. Dat was niet open, maar we besloten op zoek te gaan naar een lunchgelegenheid en liepen langs het conservatorium naar een plek waar een enorm reuzenrad stond opgesteld en er een uitkijkpost was over een gedeelte van Brussel, maar minder spectaculair dan gedacht. Ineens dacht ik: ‘Dan maar het reuzenrad in, de enige mogelijkheid om Brussel te zien, zo ver als je kijken kunt.’ Lief vond het net zo leuk als ik en daar gingen wij. Nog nooit in zo’n ding gezeten en nu voor het eerst samen in een gondeltje zonder andere mensen erbij. Hij draaide drie keer rond wat ons ruimschoots de tijd gaf om alles uitgebreid te bewonderen. Een zonnetje zette de helft van Brussel ‘aan’. De wind floot om het gevaarte heen en het was ontzettend leuk om zo deze stad te kunnen overzien. We moesten er zelf om giebelen. Langs een mooie oude basisschool en langs een brocante met uitnodigende beelden op de stoep. Daar konden we niet omheen. Binnen een waterval aan snuisterijen en grote objecten in de meest uiteenlopende categorien dwars door elkaar heengezet. Hier en daar vitrinekasten met wat sieraden en snuisterijendoosjes, de hond van de eigenaar stormde enthousiast met zijn opgevulde sokspeeltje van voor naar achter en sleurde daar nog net niet de bezoekers mee omver. Chinese kunst of wat er naast gelegen had, leuke jugendstill meubelen, enorme lampen van kristal of nep, beelden zo groot als je ze maar hebben wilde en een goedlachse eigenaar, niet uit op verdienste en zeker niet de persoon om zijn waar met argusogen in de gaten te houden. Een gemoedelijke sfeer. Jammer dat we niet kunnen kopen, want hoe moeten we een groot object meetorsen. Onze slag slaan we nog wel eens.

We liepen door naar het straatje waar ook de Iraniër van gisteren zat en waar veel kleine grappige eettentjes waren, heel wat anders dan de grote, wat snobistisch ogende restaurants aan het Zavelplein. We kwamen bij een ontbijt en lunchcafé, die ze de hele dag serveerden. Een kolfje naar ons hand. Boffen, want we kregen een tafeltje bij het raam en een jongen die vertelde dat we met de QR-code konden bestellen en betalen. Zo handig altijd. Met een half uur zaten we aan een heerlijke salade en voor lief een rijkelijk belegd zalmbroodje. Warme cappuccino erbij en onze dag kon niet meer stuk.

Het Zavelplein en de wijk erom heen kent vele chocolaterieën en galeries. Er zijn behoorlijk wat toeristen en er valt veel te kijken. Niets aangenamer dan al die mensen te zien langskomen in de smalle straat met zijn bescheiden winkeltjes. Ze blijven staan, kijken vertwijfeld naar de gevel, wikken en wegen, komen dan binnen of lopen door.

Op weg naar het hotel komen we de winkel van ‘Taschen’ tegen met zijn prachtige kunstboeken, een paradijs om door te snuffelen. Alleen de allerkleinste boeken zijn nog betaalbaar. Een heerlijke omgeving om doorheen te dwalen. Bij de Spar haal ik Collect-Arts-Antiques-en Auctions. Een doekje voor het bloeden. Morgen gaan we naar Des Beaux Arts en het centraal station om informatie te verkrijgen voor de nachttrein van Lief naar Budapest aanstaande woensdag.

We hebben geen haast.

Om elf uur werden we geacht de kuierlatten te nemen, dus rond acht uur kwam er leven in de tent. De avond ervoor had schone zoon voor iedereen patat gehaald bij een friterie, bij wijze van ‘feest’ na deze intense beleving samen, die zo warm en sfeervol, enerverend en energiek was geweest, dat iedereen langzamerhand ook wel weer aan een wat rustiger vaarwater toe was. Daarna was er nog een spelletje, waarbij elk decennium luid werd meegezongen door deze en gene, wat weer voor nog meer verbroedering en verzustering zorgde.

Vanmorgen bracht ieder gezin de eigen kamer in orde, ragde dochterlief met de stofzuiger over de benedenverdieping, pakte ieder zoveel mogelijk het overtollig aan voedsel weg, werd de koelkast uitgesopt en de vaatwasser nog een keer tot het laatste vaatje gesommeerd. Zoonlief had verse croissants gehaald bij de bakker.

Om half elf kon iedereen uitrijden. Wij naar een sportcomplex om de laatste glazen potten en flessen in de glasbak te gooien. Belgie heeft een mal bochtenwerk binnen het verkeerssysteem, waarbij je via een scherp lopende punt van de weg de draai moet maken.

Daarna pakten we de route naar Brussel, eerst via de snelweg, maar op een gegeven moment besloten we binnendoor te gaan, gezelliger én langzamer, want we konden pas om drie uur in het hotel terecht. Om ongeveer half twee reden we Brussel Zuid binnen en konden zo langzaam wennen aan het steeds drukker wordende verkeer. Wat was het jammer dat de halve binnenstad open lag, nou ja, de weg naar het centrum toe in ieder geval. Lang leven de carplay die feilloos de weg wees en tante Agaath die vol goede moed steeds weer bij een wijziging geduldig herkansingen gaf. Zo kwamen we op het grote Zavelplein, dat helaas als parkeerplaats is ingericht.

Het was er meer dan druk, maar een aardige man stond aanwijzingen te geven hoe we onze Agaath in een ‘precies pas plekje’ konden manoeuvreren. Dat vergde enig stuurwerk maar lukte wonderwel. Ze kijkt alleen achteruit, voor moet je zelf je argusogen opzetten. We gaven hem vijf euro voor de moeite. Daarna probeerden we de parkeermeter aan de praat te krijgen, maar die werkte niet, dus besloten we eerst langs te gaan bij het hotel. De vriendelijke receptioniste vertelde dat de kamer al gereed was, dus geen probleem om er eerder in te kunnen en dat de parkeergarage onder helaas vol was, maar dat we wel alvast de bagage konden stallen en naar een garage op 500 meter afstand konden gaan.

Maar toen ik de auto voor het hotel had gereden om de bagage uit te laden, kwam Said, een collega van de vrouw achter de balie, met gezwinde snelheid vertellen, dat er toch een plekje in de garage beneden was. Hij zette hem dan zelf in een lift en reed Agaath naar binnen. Said was blij met de Ford, want hij had ook zo’n model. Goed geregeld al met al.

De bagage ging naar de kamer, uitzicht op de Zavelkerk, en wij stonden in de steigers om een hapje te eten en te drinken en wat versnapering voor de avond te halen. Eerst chillen en dan verder zien. We vonden een klein Iraans restaurant, waar het goed toeven was. Klein maar fijn en een mooie tegenhang voor die lange tafel met twintig personen de afgelopen dagen. De super voorzag ons van een oude Trouw van vorige week zaterdag en wat heerlijkheden tegen exorbitante prijzen en daarna konden we neerzijgen en ‘home, sweet home’ van de kamer maken. We missen ze nu al.

De laatste volle dag. Morgen moeten we er om 11 uur uitzijn. En zal er koortsachtig gepakt en geruimd worden. Het weer is opnieuw niet helemaal wat je noemt, maar er zijn droge momenten. Die worden benut om onder andere een wandeling naar de kabelbaan in het bos te maken, waarvoor we naar beneden, de heuvel af, moeten lopen. Daar is ook het huis van de eigenaren van het huis. Omdat het een dag binnen belooft te zijn, wagen lief en ik ons ook naar beneden omdat het zo’n fantastisch herfstig bospad was, compleet met bladeren en vochtig mos, veel eikels en kastanjes op de grond. Maar pas na de kinderen om ons eigen tempo aan te kunnen houden.

Het was fijn om even van alles in rust te kunnen geniete. De bramen tierden welig, maar ertussen was allerlei nieuwe aanplant van boompjes, goed beschermd door duidelijke stokken en rasterwerk. Hoog boven ons hoorden we de buizerd en verderop op het pad bloeide de kardinaalsmuts in volle glorie naast de sleedoorn.

Het hondje van de benedenburen , een ondermaatse terriër, sprong met zijn modderpootjes tegen mij op en kwispelde driftig met zijn staartje heen en weer. Dag lieverd. We wandelden naar de stier(volgens de jongens) die na nadere observatie toch een koe met horens bleek te zijn en in het gezelschap van de drie paarden stond. Gezellig samen aan het grazen is fijner dan alleen.

We zochten een alternatieve route voor terug, maar er was overal schrikdraad behalve bij mevrouw koe, die aan een touw aan de boom stond en daar sneden we de route omhoog weer een beetje af, door geleidelijk langs de zoom van het weiland richting het huis te gaan.

Thuis was alles in vol bedrijf. De ene helft met de groten zaten het muziekspel Hitser te spelen, dat vanaf de jaren vijftig tot aan nu muziekfragmenten liet horen, kaasje voor ons oudjes, die goed aan de weg timmerden, niet zozeer met namen maar wel ongeveer een juiste plek op de tijdbalk. Swingen ook tussen door natuurlijk met al dat goud van oud. Nog een aanzet tot een walsje met de oudste zoon, al moest ik hem een en ander influisteren maar daarna ging het nagenoeg vlekkeloos.

Daarna hadden ze zin om te zwemmen met temperaturen die onder de 10 graden lagen, maar het water was enigszins warm, dus was het nog net uit te houden. Ik had heldere visioenen van onze tocht als kleintje met de broertjes en zussen naar het Noorderbad bij elf graden, waarbij we altijd lichtelijk paars weer terugkeerden naar huis, omdat de temperatuur rond de 11 graden lag. Ik liet de helden de helden.

Ze moesten bibberend van de kou wel eerst een warme douche nemen, voordat het tijd werd om met alle kleintjes en een paar groten zandkoekjes te bakken. Deeg kneden, rolletjes maken en koekjes snijden, daarna deden we het deeg pas in de koelkast, anders bemoeilijkte het vooral de organisatie. Oven op 170 graden en bakken maar. Het behoeft geen twijfel of er was een gretige afname van de gebakken exemplaren. Tussendoor, spelletjes, knutselen en spelen in de speelkamer, waar ravotten op hoog niveau mogelijk was. Een heerlijk huis, was het algemene oordeel en genoeg ruimte om bij elkaar te zijn of om ergens een heel rustig plekje te zoeken. Mij maakt het nu niet zoveel uit, nog een nachtje die heerlijke chaos en straks in het hotel weer volmaakte rust met lief. Tel alle zegeningen.

Ziezo, de storm raast om het huis heen, de goegemeente is of onderweg naar Luik of zit binnen spelletjes te spelen na een enerverende ochtend. Als ze maar niet van de, soms minder goede wegen waaien, denkt het moederhart nu. Er komen foto’s langs van een overdekt winkelcentrum. Gelukkig, niets gemist. Door Luik zelf heen struinen is op alle fronten niet te doen, veel te veel storm.

Vanmorgen waaide het ook, maar niet zo hard. Nu we allemaal compleet zijn was het natuurlijk een uitgelezen gelegenheid om een fotoshoot te houden. Dat hadden we al langer van te voren afgesproken en de dresscode was bruin in alle toonaarden. We schrijven de symfonieën waar je bij staat. De bomen die hun bladeren verloren onder elke windvlaag brachten daarmee nog een extra kleur en een speelse noot aan.

Het had even wat voeten in de aarde, voordat de hele familie in de foto-kleren gehesen was en het begon almaar harder te waaien. Van te voren schoten we nog een paar mooie plaatjes op het balkon met een prachtige blauwe licht bewolkte lucht. Maar toen de echte fotoshoot begon was het grijzig en bewolkt, winderig en koud. Daar stond moeders in haar blote armen. Maar het ging snel. Oma met het hele stel, oma met de kinderen, oma met de kleinkinderen, elk gezin apart, Oma en Lief apart en ga zo maar door. We hadden ervaring want hadden dat ook al vier jaar geleden gedaan. En volgend jaar moeten we waarschijnlijk weer, maar dat is nog een verrassing.

Daarna volgde een moeilijke quiz met maatschappelijk gerichte vragen uit heden en verleden. De grijze hersencellen, om met Poirot te spreken, werden danig gepijnigd en het duurde behoorlijk lang. De kleintjes waren in de voorkamer met een van ons en deden alndere spelletjes. Daarna waaierde iedereen uit.

We kregen het over huizen en appartementen, toen de achterblijvers gezellig aan de tafel zaten te lezen of te verven of het spel ‘Landen van Europa’ aan het spelen waren. Wat is wijsheid daarin. Wanneer zijn lief en ik zover dat we verder in de toekomst durven denken. Nu steken we toch nog wat teveel de realiteit in de fijne tijd samen in Hongarije, maar willen we in Nederland een plek, waar ik ook op mezelf kan wonen en waar Lief dan komt latten als de wintermaanden aanbreken. In de stad of het vrije veld, dat is de moeilijke keuze. Maar vooral betaalbaar. Ik dacht dat ik allang boven modaal zat, maar dat is nog lang niet het geval. Haha. Al voelt het als rijk. Maar de vraag blijf ook of het alleen op te hoesten is, als situaties veranderen. Daar wil je niet aan, maar dat is wel realistisch. We schuiven het voor ons uit. Eenmaal moeten we er aan geloven. We komen steeds een stapje dichterbij, al gaat het niet op z’n snelst.

De meiden schilderen kippen. Hier in huis wonen schilderijen met grote kip of haan, aanstekelijk, in enkele streken neergezet. Ooit was ik in een huis in de Ardennen waar we in die periode zaten van de twee aangeklede gansjes à la Beatrix Potter, zo erg is het hier in ieder geval niet.

Vanavond is het restjesdag. Alles wordt opgemaakt. De tijd vliegt hier voorbij. Morgen nog een volle dag en dan is het al bijna weer voorbij. Hoe leuker het is, hoe sneller het gaat.

Met zo’n groot gezin en tien kleinkinderen is het toch nog mogelijk een tikkeltje kalm op bed kantoor te houden. Rond half elf naar beneden en in de benen. Gisteren hadden zoonlief en ik het kleurenspel voorbereid en nu er een waterig zonnetje scheen, de kinderen een overtollige energie hadden opgedaan door enkele plagende muggen die ook en vooral hadden toegestoken, konden we ze met een gerust hart laten ontladen. Met hun gebutste gezichtjes werden ze aangekleed naar buiten gelokt, onder het voorwendsel dat oma klaar zou staan met de beloning als ze hun kleurenkaarten hadden afgevinkt. De volwassenen hadden iets van hun kleur aan of op of bij zich.

Op een teken van de oudste zoon waaierde het stel uit. Rennend en uitgelaten juichend van boom naar boom, over het weiland heen, langs de boomhut, die ze gisteren hadden gemaakt. Uitgelaten dartelend heen en terug en ondertussen lekker moe worden, ideaal voor de ochtend en straks een uitgebreide lunch. Degenen die al hun kleuren hadden laten aftekenen kwamen bij mij staan en kregen allemaal een verrassingsei met een play-mobile-poppetje erin. Het ontbijt vanmorgen bestond uit een vracht wentelteefjes, door de oudste zoon gebakken, en ze hadden gretig aftrek, terwijl de anderen yoga aan het doen waren.

Zo verspreiden zich steeds groepjes mensen door het huis. Word ik onderbroken door mensen die aanschuiven of verder gaan, worden er plannen gesmeed voor de middag, een kasteel met bierproeverij of een tochtje langs twee kringlopen. Een bezoek aan een fort. De beide dochters en kleindochter en ik kiezen voor het kringlopen en laten de bierproeverij en het fort voor wat het waard is.

Het was meer dan god gekozen. De eerste was zo’n drie kwartier rijden. Wat een enorme kringloop en zo goed gesorteerd. Het leuke is dat er ook allerlei porseleinen en keramieken kopjes, potten en vazen waren, chinees porselein in een grote verscheidenheid, antiek en semi-antiek. De eerste winkel kende de waarde en was aardig hoog aan de prijs, maar de kwaliteit was er dan ook wel naar.

De kledingafdeling was uitgebreid gesorteerd en eigenlijk was het één grote verkleedpartij, tenminste, waar het mij betrof, alleen de bovenkleding, want in broeken passen had ik geen zin. De kloffen uitdoen was al mijl op zeven. De maat was goed, mijn vertrouwen groot en zo op het oog was het precies pas. Voor 5 euro kan je je even zo vrolijk ook geen bult vallen. Even verderop vond ik een mooie Keulse Pot voor 5 Euro. Die is voor de Hof, dacht ik. Een klein beetje nostalgie uit het geboorteland in den vreemde

De tweede was veel groter, drie verdiepingen en ook weer, net als de vorige, in een oude fabriekshal. Ook hier duidelijk andere snuisterijen dan in de Hollandse Kringloopwinkels. De buit was hier wat minder voor mij, maar dochterlief was goed geslaagd. En qua glaswerk was het luilekkerland, dat was voor de oudste een walhalla, met al die brekebenen van zoons., waar het het de glazen betrof.

Tegen vijven moesten we weer op huis aan want er zou rond zessen een pannenkoeken-festijn zijn. De stapel gebakken exemplaren was al betamelijk groot en we konden zo aanschuiven. Helaas was het voor de helft van de kleintjes een te enerverende dag geweest. Halverwege toch maar beter naar bed, was de gedachte. Ze hadden dan ook allemaal aardig wat indrukken achter de rug in het fort en het kasteel. De koek was op.

Marja Prins schrijft in de Nieuwe Groene Amsterdammer over haar dode boekenkast en ineens denk ik, ‘Tja, zo zou je het ook kunnen zien’. Haar echtgenoot had het ‘haar mausoleum’ van boeken genoemd. Dat klinkt nog veel dramatischer. Gelukkig stelt ze aan het eind van dit artikel vast dat ze het eigenlijk met Tomas Tranströmer eens is, gelukkig voor mij, want dat legt een zachte deken over die hele gedachte. Hij is in 2011 de winnaar van de nobelprijs voor literatuur zijn geweest, schrijft ze ‘en vier jaar later was hij dood. Hij was al gewoon te oud, maar dat zegt niks. ‘In zeer goede staat’, bejubelt de verkoper van zijn boeken online. ‘Waarschijnlijk ongelezen!’

Maar dan leest ze in een dagboek van Helen Garner uit 1982, die schrijft dat ze Transrömer aan het lezen is. ‘We weten het niet echt’, citeert ze hem’ maar voelen het wel: gedurende ons leven vaart er een zusterschip met ons mee dat een heel andere route neemt.” Dat zusterschip, de boeken waarvan ik hou, herinneren me aan het bestaan daarvan

Vandaag ging er een groep ‘de Ninglinspo’ wandelen, een hike langs avontuurlijke paadjes, watervalletjes en met een ‘wild karakter’, goed te doen voor kinderen vanaf een jaar of 6-7. Niet voor mij, maar Lief wilde mee, dus ging het klokje van het avontuur om rond achten en reden ze naar de parkeerplaats in Sedoz om te eindigen bij het Point de Vue, Drouet. Ze zouden de blauwe route van 6 km lopen.

Ik hield oma-dag, dus kunstige bezigheden verzinnen met kleindochter en de vers gezochte bladeren van de prachtige grote oude tulpenboom bij het kasteel. Je kan ze perfect afdrukken met aquarel, veel beter nog dan met acryl. Ook op de bladeren zelf werd getekend.

De rakkertjes wilden ook en gingen vol ijver aan het werk met de acrylstiften van Franse Makelij, die in het huis lagen, maar die eigenlijk vrij moeilijk te verwijderen zijn van de tafel, een punt van akte. Natuurlijk moest er in het tekendagboek het geheimzinnige hek bij het kasteel vereeuwigd worden, zo’n hek waarachter de sprookjes tot leven komen. Voor een van de kleinzonen genoeg voer om zijn jonckvrouwen en ridders op te voeren.

Ik plukte wat van de prachtige donkerrode Hortensia’s die hier voor het huis staan om ze tussen de wat zielige staketsels van gipskruid te steken, die er vermoedelijk al een hele tijd stonden.

Intussen kwamen de hikers weer terug van hun track. Moe maar voldaan met modder op hun broeken en rode wangen van de inspanning, maar helemaal gelukkig. De foto’s zijn fantastisch met mooi panorama’s van de enorme bossen rond het pad en de enige bergrivier die de Ardennen rijk is: De Ninglinspo.

Een aantal houden de kleintjes nu in bedwang in het speellokaal, waar de pingpongtafel is ingeklapt en met twee kleine voetbaldoeltjes gevoetbald kon worden. Dochterlief is met man en zoon een dalschotel aan het bereiden in de keuken en daar sluit ik straks bij aan, al moet ik niet vergeten om de hut in het bos te bewonderen die de boys vanmiddag onder leiding van de oudste zoon en de zwager hadden gebouwd. Ik ben benieuwd. Kortom iedereen vermaakt zich prima.

Hoe vliegen de dagen. Met het hele stel duurt alles ietsje langer en loopt alles van de ene gebeurtenis in de andere over. Heerlijke ochtend bij huis. Eerst het ontbijt, gezellig met 22 mensen en met heerlijk vers brood door de Franse schone zoon gehaald. Hij kon alleen maar contant betalen, maar we hebben geen contant geld meer, dus geld overmaken naar de bakkersvrouw en zo betalen. Er valt overal een mouw aan te passen. De kinderen kunnen zich heel in de vroegte vermaken in de speelkamers, twee stuks, incluis een pingpongtafel, kapla, en een uitgebreide knutseltafel met papier, prittstiften en dingen om uit te knippen en op te plakken. Prima voor de vroege morgenuren met de twee ouders van dienst, als de rest nog op een of een half oor ligt.

Na het ontbijt kwamen de tekendagboeken en schetsboeken op tafel, samen met de aquareldoosjes, tijd voor een paar ware kunstwerken, terwijl de Ipad ook goed werd benut met het programma procreate. Kunst van de bovenste plank.

In de middag scheen het zonnetje uitnodigend door de grote ramen, maar er kwam ook een donkere lucht achteraan. Wilden we nog naar buiten om te wandelen, dan moest er toch wat sneller in de benen geklommen worden. Een van de oudste kleinzonen was met paps naar de eerste hulp. Hij had helaas met keepen afgelopen zaterdag van frustratie om een cruciaal doelpunt tegen de paal geslagen en moest dat al drie dagen bekopen met pijn en een dikke hand.

Terwijl ze weg waren, werd de rest gemobiliseerd om met de auto’s naar het kasteel te gaan. Dat was even een kleine babylonische spraakverwarring, want de ene helft dacht te gaan wandelen en de anderen wilden naar het kasteel. Maar al gauw was het duidelijk.

Kastelen an sich, daar moet je van houden. Er is altijd verschil tussen, het kasteel was gesloten, maar het aangrenzende park met haar eeuwenoude bomen was open en het was er adembenemend prachtig en goed geregeld voor ieders wensen. De natuur had het bladeren in de meest mooie herfstkleuren laten regenen en er waren mooie makkelijke lanen(lees zonder hellingen), zodat het aangenaam wandelen was. Yeah, door grote hopen bladeren lopen, het doolhof verkennen en geheimzinnige hekken ontsluiten. Ook het kasteel en haar gracht viel van de buitenkant te bewonderen. Een van de kleintjes had het kasteel pas op school gehad en bij hem kwamen al gauw de jonkvrouwen en ridders in beeld. Het maakte niet uit of we het konden bezoeken, zijn fantasie was groot genoeg.

Na een heerlijke wandeling, een stronk van 300 jaar oud, twee prachtige bankjes ervan gemaakt, een grote tulpenboom, die terecht achter hekjes stond maar nu in volle glorie het mooie blad aan het verliezen was, rapen maar voor het knutselen, evenals verdwaalde kastanjes en wat dies meer zij.

Via het geheimzinnige hekje konden we weer terug komen op de route en daarna met de vier auto’s via een klein kronkelig veldweggetje terug rijden naar het huis.

Daar wachtte ons de ongelukkige kleinzoon. Helaas, middenhandsbeentje gebroken en gezet, met een stevig gips rond de arm weer terug. Inmiddels tijd voor de overheerlijke linzensoep met brood. Simpele en voedzame maaltijd. Hij overleeft het of zoals nuchtere schone zoon zegt; ‘er is niemand dood’.Morgen is er weer een dag.