Ons weinig hoopvol achterlaat

De Groene van deze week staat weer vol boeiende artikelen. Een interessante over de mythe van het moederschap, waarin vooral de opkomst van deze mythe een herbeleving lijkt te krijgen in de vorm van Moederhart. De kunstenaar Anselm Kiefer komt aan bod, die nu een grote tentoonstelling heeft in Voorlinden. Van Gogh dwaalt er rond in een artikel en zijn grote liefde voor ‘Natuurmensen’. Maar mijn oog blijft hangen op de recensie van een boek van Renée van Marissing, die het kleine leven schetst en de mens die langzaam ten onder gaat aan Alzheimer met een pakkend citaat als openingszin en een gegeven om te overpeinzen. ‘Sil heeft pech gehad. Dat zei iemand van het Alzheimercentrum tegen haar: Je hebt pech gehad. Alsof ze de bus heeft gemist’. Het blijkt dat de hoofdpersoon, die van de pech, de diagnose dementie heeft gekregen op haar 46e. Ongewoon jong inderdaad. Het boek gaat over het kleine leven in het algemeen en ook over het steeds kleiner wordende leven van Sil. De vrienden van Sil worden door haar aftakeling zich bewust van hun eigen levenskracht. Zij staan nog midden in het leven. En wat is dat nou. ‘Midden in het leven staan’.

De recensente Charlotte Remarque zegt het prachtig: ‘In het tehuis van mijn grootmoeder praten mensen met vergevorderde dementie in van alle tijd losgezongen geheimtaal met elkaar’. In mijn hoofd reis ik terug naar mijn periode die ik als beginnende verpleeghulp doorbracht in Huize Solglytt.

Daar leerde ik voor het eerst demente bejaarden van binnenuit kennen in hun eigen wereld, los van de dagelijkse beslommeringen. Een leven als Couperus, maar dan in hun hoofd. De gebeurtenissen van heel vroeger vertaalden ze naar hun handen met in onze ogen absurde of ongehoorde elementen. Keuteltjes die als Petit Four op een papieren zakdoekje waren geschikt voor de visite die straks zou komen. Een pantoffel die diende als een presenteerblaadje. Wij zijn de visite die op bezoek komt en verheugd wordt begroet van achter de waterige ogen een brede glimlach. ‘Wat fijn dat jullie er zijn’. Een zwak protest als ze door een barse hoofdzuster wordt losgerukt vanuit haar salon.

Of de vrouw in een bejaardenhuis in Bilthoven, die op een zaaltje met vier demente bejaarden in de nacht rechtop ging zitten in haar bed en met heldere oogopslag mij doordringend aankeek om direct daarna weer weg te zakken in vergetelheid. Deerniswekkende momenten. Van de eerste had ik tegen de hoofdzuster willen schreeuwen, dat ze de oude vrouw moest laten. Haar in haar eigen bubbel gelukkig laten zijn. Bij de andere vrouw was ik opgelucht dat ze veilig terug dook in haar mistige staat omdat anders de pijn zo schrijnend zou zijn.

Als jonge onervaren nachtzuster was ik nauwelijks bezig met hun vorige leven en wat dat voor hun geliefden en familie moest betekenen. Hoe naïef kan je zijn als je pas om de rand van de maatschappij komt kijken. Er ging nog een wereld van leed achter de krimpende wereld schuil. Ervaring leert alle facetten te zien. Het boek laat vooral dat hele kleine leven en dat grote leed, dat er achter schuilt, in een verstilde vorm zien. Dat volgens de recensent, zoals bij alles dat gaat over dit onderwerp, ons weinig hoopvol achterlaat.