Daardoor te laten leiden

Vanavond is de literatuur-bijeenkomst en bespreken we ‘De Ondergrondse Spoorweg’ van Colson Whitehead. Het boek dat je niet in één adem kunt lezen, want je hebt veel aan tijd tussendoor nodig om het te laten bezinken, maar wel met dezelfde spanning en geraaktheid. Wat een boek.

Gisteren, na het stemmen en het lezen, was het de avond van Volle zalen door Cornald Maas. Dit keer was hij bij Stef Bos op bezoek. Een van mijn grote voorbeelden van het verbeelden van het gedachtengoed in schitterende woordentaal. Die middag had ik in de Zin-Magazine in zijn column gelezen over wat taal eigenlijk betekende voor de Zimbabwaanse Louis Mhlanga, die hij ooit ontmoet had. Toeval bestaat niet. Die gaf daarop antwoord dat het zoiets was als ‘Je voorouders een stem geven’. Daarop mijmerde Stef voort over het feit dat je eigenlijk een doorgeefluik bent als schakel in een eindeloze keten. Daaruit trok hij de volgende conclusie. ‘De beste zinnen verzin je niet, ze verzinnen jou’. In dat verband noemde hij tevens het collectieve onbewuste van Jung. Alles wat ooit door voorouders en ouders is overgedragen vermengt zich met het eigen vervloeien in de tijd.

In het televisieprogramma zien we Stef in zijn grote huis in Kaapstad, een jarendertighuis tussen ‘Die Tuine van de kompagjie’ en de Tafelberg. Hij verhaalt zijn visie op het leven aan de hand van zijn vrouw en haar kunst, het leven samen met haar en de kinderen, aan de twee verschillende werelden waarin hij leeft, in Zuid Afrika en Vlaanderen, aan zijn Nederlandse achtergrond, aan de hand van een ernstig ongeluk van zijn schoonouders en zijn kinderen, waarbij hij in een fractie van een seconde dacht dat ze dood waren. Belangrijk hierin was het gevecht van de zoon om er weer boven op te komen. Die hele laatste gebeurtenis vooral bracht een wending in zijn leven.

Ontroerend was een bezoek aan de man die af en toe het verkeer regelt en slaapt in een klein caravan in een loods. Hij praat met hem maar vooral hoort hij de boeiende verhalen aan. Hij maakt ons mededeelzaam, waarbij het Stef zelf niet onberoerd laat als hij de puurheid en de schoonheid in deze man roemt.

Cornald luistert, stelt de juiste vragen en Stef kopt ze met een hoog open gehalte in. Eerlijk zijn waar het je gevoelens betreft maakt een mens zoveel meer mens. Door het hele programma heen loopt de vrolijke rode draad van zijn samenzang met een groepje dames op een welhaast gospelachtige manier. Doe maar gewoon, dan doe je gek genoeg, zo klinkt het ongeschreven lied. Blijf dicht bij jezelf. Wat fijn dat hij zijn eigen eenvoud deelt met ons in dit programma.

In zijn column wordt dat evenzeer duidelijk. Hij vertelt over het feit dat hij de neiging had om er steeds een schepje bovenop te gooien en niet het lied zelf het werk te laten doen. Als je je de techniek hebt eigen gemaakt dan is het zaak om alles los te laten op het moment dat je er mee aan het werk gaat, is de visie van de meester.

Het doet me denken aan mijn lessen voor de stagiaires aan wie ik steevast vroeg of ze de lessen goed hadden voorbereid. Als ze beamend en ijverig knikten zei ik hen: ‘Mooi, dan mag je dat nu weer allemaal loslaten. Ga de groep in en verbind je met de kinderen, dan komt de rest vanzelf’.

Stef besluit met de prachtige gedachte: ‘Na al die jaren weet ik eigenlijk niet of ik mijn stem gebruik of dat het eerder andersom is. Mijn stem zingt mij’.

Een mooi idee. Dat wat je leert en in je hebt samen voegen en een hoofdrol toekennen om je daardoor te laten leiden.