Twee boeken doemen uit de dagboekbladzijden op, die ik me niet meer kan herinneren. Het is het boek Los van Tom Naegels en Bernlefs jongensoorlog. Van Bernlef heb ik meer gelezen en die staat me als schrijver na aan het hart. Tom is door de grijze hersencellen heen geglipt en als ik door mijn volgeschreven bladzijden naarstig speur naar een waardeoordeel kom ik het nergens meer tegen. Wel riep hij destijds kennelijk het verlangen op zo beeldend te mogen schrijven.  Het is heel bijzonder want het gebeurt me niet vaak dat een boek geheel verdwijnt in de mist. Het is een reden om het onmiddellijk op te speuren en te herlezen.

Door de kaften van beide boeken, gaat er ergens een deur open en als ik wat bladzijden scan, schieten er situaties en taferelen omhoog en ik herken waarom ik destijds toch onder de indruk was van beide boeken. Tom Naegels schrijft de herkenning van het heden en Bernlef vooral die van het verleden.

De titel van het boek ‘Los’ is intrigerend. ‘Los van de liefde en de wereld, los van alles en iedereen’ staat er op de achterkant in witte letters te lezen. Hij schrijft over rellen in het beruchte Borgerhout, waar de wieg staat van het Vlaamse blok, zijn moeizame liefde voor zijn Pakistaanse vrouw en zijn socialistische oude grootvader, die door de verbittering is dolgedraaid tot een racistische getier van jewelste. Het is een mengelmoes van begrippen waar nauwelijks chocola van te maken valt of het zou de bitterheid ervan moeten zijn.

Dat een verhaal als zand door de vingers kan glippen, de flarden blijven flarden en ik lees tussen het schrijven door losse bladzijden en weet dat in het hoofd geen beelden gevormd zijn van zijn personen, zelfs niet de kleurrijke bompa en dat dat vooral de hoofdoorzaak is van het oplossen in de mist van sommige boeken.

In mijn queeste naar deze boeken gleden mijn vingers langs nog een handvol die vaag bleven. Misschien te snel gelezen, te onbewust, te gretig om de letterhonger te stillen, dat herkende ik wel. Straks, neem ik me voor, straks ploeg ik door de drie boekenkasten om alles nog eens in handen te hebben en nog meer deuren te openen, die al langer gesloten zijn. Zoals in mijn hoofd beelden zich verdringen die allemaal vragen om geschilderd of geschreven te worden, en die doorschuiven naar later, in rust, in tijd, in ruimte. Los van de wereld om met Tom Naegels te spreken.

Op de bladzijde naast het fragment over de boeken staat toepasselijk een spreekwoord van Georges Braques, ‘Le progrès en art ne consiste pas à étendre ses limites, mais à mieux les connaître’ Doorgronden en daarmee de diepte induiken en niet zoals mij overkomen is bij het lezen van deze twee romans, honger te stillen in een verlangen naar veel in plaats van de bewustwording, het vormen en het eigen maken.

Er is nog een weg te gaan, vooropgesteld dat de tijd zal duren en het gehaaste leven eindig blijkt. Zelfs dat is niet voorspelbaar, maar kiezen kan altijd en dan is er nog een wereld te gaan, vrij van het heilige moeten. Free as a bird, ‘Los’ dus, helemaal ‘los’.