Benieuwd naar het antwoord

Ik lees in de nieuwe Groene van deze week een stuk van Thor Rydin over de sociologe Jolande Withuis. Ze zou het wel even anders aanpakken dan haar moeder. Het is het thema van haar boek Moeder, Antimoeder. Er is een gemene deler: Vaderverering.

In het interview van Marjon Bolwijn met Willy van Hout-klauwer, een van de honderdjarigen in de Volkskrant, deelt ze iets wat mij onmiddellijk aanspreekt. ‘Ik had meer tijd aan de kinderen kunnen besteden en minder moeten poetsen.’ In zekere zin een bevestiging van wat ik mijn hele leven al heb nageleefd. Ik vond de tijd die in al dat poetswerk ging zitten, iets wat lang de geldende norm is geweest, onzin, zonde-tijd en ondankbaar werk. Als je iets net had opgeruimd en je draaide je om, dan was het dankzij de kinderen binnen de kortste keren weer bal. Mijn weerzin bloeide voornamelijk op in mijn jeugd. Mijn moeder was veelal bezig met wassen, strijken en kon alleen maar lezen in de verloren uurtjes tussendoor. Nooit omgekeerd. Ik kon temidden van de rommel ineens mezelf terugvinden in een mooie passage in een boek, terwijl de boel de boel bleef. Eerst lezen, eerst leuke dingen doen met de kinderen, eerst verdieping zoeken en dan pas sloven.

Nu, zonder kleintjes om me heen, zie ik de waarde van een opgeruimd huis veel beter, maar dat komt voornamelijk omdat alles zo blijft liggen zoals ik het achterlaat. Geen verbouwingen meer terwijl je je omdraait.

Als ik het over moest doen, zou het weer zo gaan, realiseerde ik me. In die zin was ik wel een wonderlijke combinatie, want in mijn werk als verpleegkundige was ik vrij nauwgezet en liet ik alles keurig achter voor degeen die na mij dienst had. Waarschijnlijk hechtte ik thuis meer belang aan het experiment en het ervaren op zich. Hetzelfde zie ik bij mijn kinderen gebeuren, bij de een wat meer dan bij de ander. Er zijn er ook een paar die evenwicht hebben gevonden in beide kanten van het verhaal. Zij passen en-en toe. Daar kijk ik met bewondering naar.

In Het spiegelpaleis geeft Thor Rydin een inkijkje van de verschillen tussen Jolande en haar moeder. Waar de moeder gaat werken voor de Waarheid en zich aansluit bij de CPN en in dat milieu in Amsterdam haar man tegenkomt, is er in 1950 geen werk meer voor haar en valt ze terug in de rol van traditionele huisvrouw, al blijft ze wel actief. In de wereld van de klassenstrijd zijn gevoelens futiel en zelfingenomen. Jolande, de dochter, betaalt de prijs met een ontwikkelde schaamte voor haar gevoelsleven. Pas als ze ‘van haar communistische geloof valt’ komt alles in een ander licht te staan. Voor de moeder betekende emotie de knechting, voor Jolande representeert het juist de bevrijding. Daarbij gold het leven van haar vader oneindig veel interessanter dan het geploeter van haar moeder. Dat de tijdsgeest een belangrijke vinger in de pap heeft, zorgt ervoor dat de moeder terugkruipt in de aloude rol van huisvrouw en de vader, de kostwinner bij uitstek, veel meer vrijheid heeft gekregen. Daarbij komt nog dat het zoeken naar andere wegen dan die van je moeder een ongeschreven regel is en blijft.

Hoe kijken de kinderen van de honderdjarige Willy tegen hun altijd poetsende moeder aan, vraag ik me af en hoe kijken mijn kinderen tegen de chaos van vroeger aan. Ik kan het vanmiddag vragen, want ze hebben iets georganiseerd voor mij, alleen de kinderen, begreep ik. Ik wacht af al heb ik net wel even gebeld wat ik het beste aan kan trekken. Je weet het maar nooit. Stiekem denk ik dat wij toch een andere band hebben dan de beide moeders waar ik net over gelezen heb. En voor nu ben ik benieuwd naar het antwoord.