Een heerlijke duik in het bloemrijke verleden

Hier begon de dag met een dikke mist. Vaag daar doorheen drijven de herinnering aan sterren op het doek van gisterenavond in flarden naar boven. Anita Meyer speelde er ‘IJdelheid uw naam is vrouw’ in. Iets wat ik ook mezelf aanreken, want als ik de foto’s terug zie van afgelopen week ontdek ik de verrimpelende huid meedogenlozer dan ooit. Ondanks dat ik het boeiend vond, viel ik tijdens het programma in slaap en werd weer wakker bij het eindresultaat van de zwoegende kunstenaars. Een schoonheidsslaapje vond Lief. De drieluik vond ik erg fraai gedaan. Een mens heeft nu eenmaal meerdere gezichten en om die allemaal te zien, moet je op z’n minst een goed schouwer zijn, maar om dat vast te kunnen leggen is lastig. Het laatste portret was het mooist ondanks alle kreukels van de ouderdom die er subtiel in verwerkt was. Anita Meijer koos het middelste, ook mooi maar ze oogde jonger. Het is wat het is.

Opnieuw werd ik vanmorgen getroffen door twee zinsneden uit de biografie over Jac. Van Looy van Marco Daane. In een brief aan Willem Witsen gaf hij aan wat de meedogenloze kritiek van zijn vriend, toen hij in Madrid was, met hem gedaan had, maar later in een brief benoemde hij dat euvel ook als een goede zaak, want ‘In Lijden gaart de ziel het meest’. Van Looy twijfelt veelvuldig. De hevige emoties die hij voelde over zijn eigen kunst zette hij om in werk dat gevoed werd door de kwelgeesten van dat moment. Dat maakte het lijden vruchtbaar.

Iets verderop in zijn boek over Tanger in Marokko, een wereld die in de lage landen nog nauwelijks was ontsloten, schrijft hij over zijn ontmoeting met iemand die zich Vogel noemde. Van Looy typeerde hem als Een verongelukt modern mensch’. Het was een aan lager wal geraakte Oostenrijkse dokter. Als reactie op de worsteling van de ik-figuur Johan zei deze Vogel: ‘Twee machten die maken dat alles gaat zo gij zeidet. Geest die aanzet, beroert, de schokken geeft, het zogenaamde Le Genie de Vie en die andere die alles wil bestendigen, eindigen, L’intelligence’

Zo is dat. We worden aangestuurd door de spirit en door de intelligentie. Go with the flow is het ene en benadering met de rede is de andere. Mooi hoe verschillend je iets kan bekijken. Hij heeft het prachtig beschreven, die Jacob.

Hoe zo’n proces in zijn werk gaat, duidt ook mijn geworstel aan met de Afrikaanse motieven in het kleed van de man op mijn doek. Hoe ik het ook probeer, ze komen er steevast te grof en te onnatuurlijk op. Ik wandel rond in de zon, aanschouw de lange schaduwen die de voorbode van de winter voortdurend overal trekt, bewonder de klimop en de laatste kardinaalmutsen en ploeter weer voort. Als het niet lukt, wis ik de patronen, pak ik alles in en sluit af. Tijdens de wandeling buiten bedenk ik ineens dat ik ook met sjablonen zou kunnen werken. Ik knip een ouderwets kleedje opgediept uit mijn herinneringen. Dat zou kunnen, maar het is het niet echt. In mijn schilderprogramma op de ipad laad ik de foto van het doek in en bedenk een patroon. Te gek. Nu weet ik dat dat haalbaar is.

Het was al met al weer een heerlijke duik in het bloemrijke verleden.