Een brug te ver

Naar aanleiding van de film ‘Banshees of Inisherin’ verbreekt de hoofdpersoon plotseling zijn vriendschap met een oude vriend. De journalist Raounak Khaddari wijdde er een boek aan met de titel ‘Even goede vrienden’. Het begint met het volgende bericht: ‘De druk van deze vriendschap wil ik niet. Heel veel liefs’. Deze vrienden had Khaddari leren kennen bij een stage en toen de werkplek geeindigd was, benauwde het ontstane tweewekelijkse koffieuurtje met de twee. Ze dringt aan op meer weloverwogen vriendschappen waar we energie van krijgen, waarvan we wel houden in onze drukke levens. Een dag heeft maar 24 uur. Het onderhoud van dit soort vriendschappen gaan gepaard met planning en op zo’n tijdstip moet het wel gezellig zijn.

Ik denk terug aan de min of meer verplichte feestdagen van vroeger, waarbij het ook altijd gezellig moest zijn en het zelden was. Iedereen was nerveus. Het huis moest aan kant, de boel gestofzuigd en gestoft, en je moest je zondagse kleren aan, wat op zichzelf al een ramp was. Iedereen was thuis, een kleine ruimte gevuld met veel mensen. Te krap, te smal, te veel verplichtingen, te weinig ruimte om vreedzaam te genieten. Vaak kwam de oudste zus van mijn vader na de Hoogmis nog even langs. Dat alleen al was genoeg om iedereen op de tenen te laten lopen. Geplande dagen, verplichte dagen.

Hoe een agenda ook zou kunnen helpen om alles onder controle te krijgen, geeft het ook een onnatuurlijk aandoende situatie. Liever heb ik het bestaan vol verrassingen, onverwachte bezoeken, je gemoed volgen en aankloppen als je in de buurt bent, kunnen veranderen als dat beter voelt. Maar ja, ik ben altijd al van de geleide chaos geweest.

De Duitse socioloog Hartmut Rosa schrijft in zijn ‘Leven in een Tijd van Versnelling’ dat we in onze controledrang ons afsluiten voor deze ‘resonantie’. Het geraakt worden door wat er om je heen gebeurt, de emotie dat door iets of iemand wordt opgeroepen. Hij schrijft: ‘Resonantie-ervaringen veranderen ons en daarin ligt de ervaring van vitaliteit’. Iets geforceerd opzoeken eindigt vaker in het tegenovergestelde net als de vredige kerst thuis.

Het is geen agendapunt. Je moet niets onderhouden. Goede vriendschap onderhoudt zichzelf. Waarom gaat dat bij de ene groep vanzelf en komt bij een andere niet op gang. De leesclub die we opgestart zijn met ouders en vrienden van school is opgebloeid tot een mooie warme vriendschap onderling, waarin ruimte wordt gegeven aan ieder individu. We hebben het over het boek en naar aanleiding van het boek langer over wat het ons doet, hoe bewogen we het gelezen hebben, maar ook wat we ervan vinden als je naar je persoonlijk leven kijkt. Door ruimte te geven aan dit soort persoonlijke invullingen stijgt het boven het gemiddelde uit. Een vriendschap van, door en voor het leven.

De schrijfster van het stuk, Lieke Knijnenburg, zegt het mooi. Als je geen ruimte geeft aan de ander dan gebeurt het volgende: ‘dan maakt de resonantie plaats voor een echo-relatie, waarbij je alleen jezelf nog terughoort’.

Het is een boeiend artikel. Het zet aan tot overdenken van je eigen vriendschappen. Tot twee keer toe is het mij overkomen dat ik in de knel kwam met mezelf ten tijde van zo’n vriendschap. Inderdaad, dat het je meer energie gaat kosten en sterker nog, dat je jezelf verliest door de ruimte die de ander eist. Als dat dan ook nog gepaard gaat met verwijten, slaat de twijfel toe. Binnen een vriendschap mogen we groeien en vertrouwen hebben in de gevoelens voor elkaar. Als dat wegebt en op een gegeven moment zelfs ontbreekt, als er niet meer over te praten valt zonder in te heftige emoties te eindigen, dan is de optelsom snel gemaakt. Zoals je de vriendschap haarscherp voelt, zo voel je het gemis eraan.

Je wilt gevoed worden in een relatie, uitgedaagd, inspiratie opdoen, nieuwsgierig blijven en niet verzanden in de gewoonte. Daaraan werken is mooi, maar trekken aan een dood paard is net een brug te ver.