Leren begrijpen

Op het parkeerterrein van de supermarkt stond een man tegen zijn geparkeerde auto geleund een ijsje te eten. Mijn auto stond ietsje verderop. Drie kauwtjes kuierden doodgemoedereerd op de man af. Koppie schuin en steeds een beetje dichterbij. Afwachtend en omzichtig, tot de man voldaan zou zijn en hen het puntje van de wafel zou gunnen. Toen ik hem op de vogels attent maakte, verscheen er een brede glimlach op zijn gezicht. ‘Ik heb ze door, ze moeten nog even geduld hebben’ lachte hij. Zo’n fijne ontmoeting, eventjes.

Van de week had ik een gesprek gehad met dochterlief over het al dan niet makkelijk contact maken met mensen. Zij was veel meer op zichzelf, vertelde ze. Bij mij was er die openheid bij vlagen. Soms wel en soms niet. Ik kan me de vakanties met de jongens herinneren, dan bleef ik drie weken lang alleen, vermeed buren op de camping, verdween het liefst in een boek. Als ik op reis ben ligt het aan de sfeer. Is die open en vertrouwd, of snel te onderbreken, dan klets ik wel. Anders stort ik me op de iPad of de telefoon, lees aandachtig een tijdschrift of mijn boek en laat aan alles merken geen behoefte te hebben aan een gesprek.

Mijn moeder knoopte, sans gene, met iedereen een praatje aan. In de trein, op straat, tegen iemand in een winkel of waar dan ook. Met regelmaat ontstond zo een boeiend gesprek of het mondde uit in de gebruikelijke prietpraat. Zeg maar, als de buuf over de heg. Als er veel tijd was, bijvoorbeeld in de trein van Utrecht naar Leiden, werd er een enkele keer zelfs bijna een vriendschap gesmeed.

Als we op vakantie gingen, deed ze op de camping precies hetzelfde, tot verdriet van mijn vader die het liefst ongestoord in zijn leunstoel onder de boom zat. Ze was ook een tikje naïef, wat wel eens verkeerd uit kon pakken. In Tarragona had ze op de camping een rasechte Amsterdamse leren kennen, die over gebakken vissies sprak en dat eens samen met mijn moeder wilde doen. Ze konden de sprotjes het beste in onze (nieuwe) tent bakken, vond ze. Mijn moeder stemde in. Het gevolg was dat de oliespetters in het rond vlogen en het waterdichte karakter van de tent wel op de buik geschreven kon worden, evenals het goede humeur van mijn vader voor de rest van die dag.

In de nieuwe groene staat een verhaal in de rubriek Kunst, dat me sterk aan mijn Lief doet denken. Er wordt een inkijkje gegeven in de Japanse Mono-Ha-beweging, waarin de kunstenaar Lee Ufan een leidende rol speelde. Het startpunt voor deze beweging was het idee van Foucault dat dingen die niet door woorden omhuld zijn verschijnen als ongrijpbaar. Het wordt duidelijk als je hoort hoe Lee te werk gaat.

Wanneer de kunstenaar een steen vindt die bij zijn gevoel past, bijvoorbeeld bij een rivier of op het strand, verontschuldigt hij zich en zegt: ‘Sorry’ terwijl hij de steen verplaats, waarna hij hoopt dat de steen goed zal kunnen opschieten met de nieuwe ruimte en de andere objecten van het kunstwerk. Hij behandelt ze zo omdat hij gelooft dat alles wat energie heeft ook leven heeft

Lief en ik zeggen vaak tegen elkaar dat we watjes zijn geworden. We kunnen geen vlieg meer kwaad doen. Als hij in de hof moet snoeien of hakken omdat het aantal bomen in hun weelderigheid anders uit de hand loopt, verontschuldigt hij zich ook altijd en gaat bij voorkeur bedachtzaam en met de hand te werk. Iets wat voor zijn buren waanzinnige handelingen zijn, want er bestaat voor alles een sneller en handiger elektrisch werktuig. Het draagt bij aan de rust en de vreedzaamheid op het stukje grond. Die sfeer is goed te proeven.

Het hele idee van de filosofie van Lee wordt nog verder uitgediept en voert te ver om in dit schrijven uit de doeken te doen. Zijn streven ‘om werken te maken die resoneren op het niveau dat verbonden is met het universum, iets wat diep geworteld is in de essentie van de mensheid’ , kan zo op mijn eigen filosoof geplakt worden. Het kunstwerk van Lee Ufan is te bewonderen tot 27 oktober in de tuin van het Rijksmuseum. Fijn om als aanvulling iets over zijn filosofie te leren begrijpen.