Broodnodig in deze dagen

Er daalt een schip zure appelen neer op onze hoofden en zo te zien gaat dat vandaag de hele dag zo door. We zitten binnen en het is behaaglijk met de verwarming aan. De gebruikelijke bezigheden, Hongaarse les, schrijven, puzzelen, lezen en af en toe een beetje mijmeren en luisteren naar het geroffel op het dak van het overdekte terras. Niets geen ‘Zachtjes tikt de regen op het zolderraam’. De boomkikkers schetteren er opgewekt en schel bovenuit. Ze zijn in hun element met al die nattigheid. De Cosmea houdt dapper stand.

Boodschappen hebben we gisteren al gedaan, dus we hoeven er niet op uit. Maandag is het hier nationale feestdag en is alles gesloten. Morgen dus proviand aanvullen of maandag op een houtje bijten.

Het boek van vandaag was een exemplaar van alleen op de wereld. Dat kon niet anders. Daarmee werd al vroeg het geschreven woord ontsloten en ontdekte ik de magie van het reizen terwijl ik lees. In documenten die ik af en toe aan het afstruinen ben kwam ik de volgende notitie tegen over lezen en met name over de klassiekers.

Stel je eens voor: ‘Je gaat slapen en na een verkwikkende nachtrust wordt je wakker in een totaal vervreemdende wereld, waar alles anders blijkt te zijn met nieuwe normen en regels. De oude gewoonten zijn verdwenen. In een klap mag je niet met je vrienden en vriendinnen spelen, niet meer naar de voetbalclub, niet naar school, mag je oma en opa niet bezoeken en een oude tante blijft ook ver uit je buurt. Om te ontsnappen aan eventuele dreigingen zijn er meesterlijke ontwijkers. Televisie, computerspellen en het boek. De laatste is het hulpmiddel bij uitstek, geholpen door de zeeën van tijd. De grote klassiekers voorop. Remy’s ‘Alleen op de wereld’ van Hector Malot. De boeken van Thea Beckman zoals ‘Kruistocht in Spijkerbroek’, want wie wil nou niet tijdreizen en ‘Kinderen van Moeder aarde’ dé trilogie over een mogelijke toekomst van de aarde, ‘Het Oneindige Verhaal’ van Michael van der Ende en ‘Meester van de zwarte molen’ van Otto Preussler.

Andere boeken zijn de betoverende geheime tuin van Frances Hodgson Burnett en Lampjes verbeeldingsvolle paradijs van Annet Schaap, om er maar een paar te noemen. De kinderen op school gaf ik, buiten de wereld van de Sprookjes van Grimm en Andersen, die van Pluk van de Petteflet en De Gorgels van Jochem Myjer mee. De maakbare wereld van ‘Paultje en het paarse krijtje’ van Crockett Johnson deed ook zeker mee. Niets gaat er boven dat magische paarse krijtje als Paultje zijn eigen wereld er mee schept en voor elk probleem een oplossing vindt. Je zou iedereen zo’n uitweg willen bieden. Een wereld waar je, net als Paultje, onbevangen in kan stappen en het mag ervaren in het moment. Niet weglopen voor de obstakels op je pad, maar ter plekke oplossingen bedenken om er een andere wending aan te geven. Koester het paarse krijtje in jezelf.

Een taboe doorbreken is zo eenvoudig nog niet. Taboes worden gevoed door de angst en zijn daarmee lastig te bestrijden. Als we het hebben over taboes doorbreken in de kinderliteratuur dan komen we uit bij de grootmeester van de absurditeit: Roald Dahl. Hij was een meester in het onderuit halen van de gevestigde orde. Hij overdreef, dikte aan en blies zijn karakters op. Volwassenen die je altijd netjes hoorde te behandelen maar die nooit de juiste keuzes maakten, meisjes die te bedeesd werden afgeschilderd, jongetjes die vooral stoerder dan stoer waren, pijn en verdriet dat omfloerst en met zachte handschoentjes werd beschreven. Roald pakte deze normen en waarden uit en gaf er een meer dan realistische twist aan. Als een juffrouw een kreng was, dan werd ze buiten proporties erg, niet alleen qua karakter maar ook in omvang en de ruimte die ze innam. Denk aan juffrouw Bulstronk. Een meisje, klein en frêle kreeg de beschikking over intrigerende eigenschappen, een echtpaar krabde elkaar de ogen welhaast uit en verzonnen talrijke gruwelijke listen om het leven voor elkaar zo onaangenaam mogelijk te maken. Heksen, en reuzen heersten, kinderen waren om op te eten en zelfs de zwaartekracht moest eraan geloven. Het is wat ieder mens in zijn hoofd zou willen doen als een verhitte boosheid op komt zetten. Heel even maar tot de ratio het over neemt.

Naast al die prachtige oude klassiekers ben ik een fervent voorstander van alle nieuwe auteurs en hun boeken, die net zo snel op hun beurt klassiekers zullen zijn zolang wij maar blijven lezen en voorlezen. Wegdromen is het hoogste goed voor onze kinderen en kleinkinderen om voor een moment te ontsnappen aan de werkelijkheid. Broodnodig in deze dagen.