In alle opzichten

Een markt in een klein dorpje en eindelijk de Geul, die er dwars doorheen stroomt. Helder in de betekenis klein maar fijn, met begroeiing erin van springbalsemienen, wilgenroos en kattenstaarten. Wat een oase te midden van de hitte. Hier en daar een gouden flits, forel verkleed als goudvis.

Nederland zit op terrassen of binnen met nul-punt-nul. Bij iedere stap gutst het zweet over glimmende voorhoofden. ‘ Gut’ zegt de uitbaatster van een kleine kledingzaak ‘ Als ik had gedaan wat ik vanmorgen bedacht had, was ik nu rijk geweest’. Nieuwsgierig vroeg ik naar haar idee. ‘Dit spaarvarkentje neerzetten, met de woorden: ‘Iedereen die een opmerking maakt over de warmte betaalt een euro’. Haar pronte verschijning, prachtig bruin gekleurd vel in een Ibiza-lange-jurk van uitbundig roze boven glasdiamanten slippers, ruiste goedlachs mee.

Op speurtocht naar het restaurant met airco na een leger aan winkeltjes. We hadden ‘Het grote niets’ vaarwel gezegd. Als een vis op het droge benam het gebrek aan zuurstof me de adem. Alleen verkoeling zou helpen. En dat was niet het pretentieuze golfterrein waar een van de behulpzame inwoners op had gewezen.

Het zwembad ligt er kabbelend bij, kind noch kraai, bemoedigend. Kom maar, dan breng ik de verkoeling wel. De valkenfamilie komt uitgebreid langs. Slechtvalken met een aantal kinderen. Wat een genot om de ouders te zien bidden voor hun eten. Het geluid zoeken we op. Ja hoor, slechtvalken, geen twijfel mogelijk. De waarschuwende roep van het mannetje waarschuwt de jonkies, de vrouw antwoord met haar weeklagend gekrijs. Ze bidden in het schootsveld voor onze ogen. Dit is de eerste avond met zo’n duidelijk zicht op de zaak.

Martine schrijft in haar boek de problemen van zich af. In de bekende Martine-stijl, met kwinkslagen en droge humor, waar voortdurend de ondertoon schuilt van haar grote leed. Ze schrijft haar gekneusde hersenen leeg tussen de zwarte regels door, zonder woorden, met een licht verwijt naar zichzelf toe. ‘Ik maak altijd grapjes’.

Wonderlijk mechanisme. Ze noemt zich een hersengeletselde. Wat een gave term is dat.  Hersenkneus had ook gekund. Ze krijgt ‘ hele kwaaie maagsappen van welzijnstermen’ . Zo’n opmerking is voldoende om de machteloosheid te omschrijven. Het kind in de stoel, waarbij met een onverwachte natte doek de gekruimelde toet wordt afgeveegd, achterwaarts. Je ziet het niet aankomen. Je wil de lijdzaamheid eruit schreeuwen, maar volstaat met droge humor.

‘Rinkeldekinkel’ bewaart de Martine-taal in belangrijke mate en is daarom al onbetaalbaar. Haar gezicht zweeft boven het boek. De geamuseerde lach en vooruit ja, ‘De groenten van Hak’ stijgen op uit de bladzijden, de hiaten in haar leven, het zonnige bestaan.

Luchtig en toch zwaar voor wie tussen de regels door kan lezen. Het brengt me terug naar de middag van gisteren, waar mijn stem ineens ijl en dun als glas werd, de lucht niet langer zuurstof was, maar dikke drabbige modder, waar niets meer uit te filteren viel. Dat zelfs het hooi als een baal vlak voor mijn snoet stuiterde. Martine heeft een E.T. achter haar ogen en een zwarte deken, die vooral onverhoeds aan komt sluipen en zich over haar erheen gooit, reutelend wacht hij in de hoeken van haar brein en slaat onverwachts, als een dief in de nacht, toe.

Ik herken ze allebei, al had ik ze die namen niet gegeven en ze laten zich voeden met de onzekere hand die de toekomst vasthoudt. Mijn onmacht klinkt door in de auto, als we op zoek moeten naar een restaurant met airco, de onmacht als schuld verstopt in mijn verstikte stem. De zwarte deken is er niet, ze hebben andere namen, die demonen, slechts gevoed door de omstandigheden. ‘Slecht-weer-demonen’. Mijn eigen Pandora, met haar doos vol van onverkwikkelijke en onveranderlijke gebeurtenissen. Ze dienen zich aan op hun eigen tijd.

Het boek Martine heb ik uit. Het boek is dicht, moet ik spijtig constateren. In alle opzichten.